مواد زیستی ایمپلنت چیست و چه کاربردی دارد؟

در جایگزین کردن دندان های از دست رفته با روش ایمپلنت، داندانپزشک شما باید شرایط مختلفی را برای کاشت دندان شما در نظر بگیرد و برای داشتن یک ایمپلنت بادوام که زیبایی دندان طبیعی شما را داشته باشد، موارد مختلفی را بررسی نماید تا یک برنامه درمانی مناسب برای شما داشته باشد. ما در ادامه این مطلب قصد داریم مواد زیستی ایمپلنت را به شما معرفی کنیم.

برای اینکه بدانید مواد زیستی ایمپلنت چیست و در کدام مرحله از عمل ایمپلنت مورد استفاده قرار می گیرد لازم است ابتدا توضیح مختصری راجع به ایمپلنت و مشکلات استخوان فک بدانیم.

ایمپلنت چیست؟

جراحی ایمپلنت دندان روشی است که ریشه‌ های دندان را با پایه‌ های فلزی و پیچ مانند جایگزین می‌ کند و در نهایت دندان‌ های آسیب دیده یا از دست رفته را با دندان‌ های مصنوعی جایگزین می‌ کند، که بسیار شبیه به دندان‌ های واقعی هستند. جراحی ایمپلنت دندان می‌ تواند جایگزین مناسبی برای پروتزها یا بریج‌ کاری‌ هایی باشد که به خوبی روی هم قرار نمی‌ گیرند؛ همچنین زمانی که فقدان ریشه‌ های طبیعی دندان اجازه نمی‌ دهد پروتزهای مصنوعی یا دندان‌ های بریج‌ کاری را جایگزین کنند،می‌ توانند گزینه‌ ای مناسب را ارائه دهد. نحوه انجام جراحی ایمپلنت دندان به نوع ایمپلنت و وضعیت استخوان فک شما بستگی دارد. جراحی ایمپلنت دندان ممکن است شامل چندین مرحله باشد.

اجزای ایمپلنت چیست؟

ایمپلنت دندان از سه جزء اصلی تشکیل شده است:

۱- پایه ایمپلنت (فیکسچر): پایه ایمپلنت یک پیچ از جنس فلز است که در استخوان فک جایگذاری می شود. پایه ایمپلنت معمولاً از جنس فلز تیتانیوم می باشد، زیرا تیتانیوم یک فلز زیست سازگار است که به راحتی با استخوان فک پیوند می خورد.

۲-اباتمنت: اباتمنت نیز یک قطعه فلزی است و روی پایه ایمپلنت قرار می گیرد. در واقع اباتمنت رابط بین تاج و فیکسچر است و باعث می شود که تاج در جای خود قرار گیرد.

۳- تاج دندان (پروتز ایمپلنت): تاج یا پروتز دندان یک قطعه مصنوعی از جنس سرامیک است که ظاهر یک دندان طبیعی را شبیه سازی می کند. تاج دندان بر روی اباتمنت قرار می گیرد و به عنوان بخش قابل روئیت از دندان مصنوعی عمل می کند.

مراحل ایمپلنت

جراحی ایمپلنت دندان معمولاً یک جراحی سرپایی است که به صورت مرحله‌ به مرحله انجام می‌ شود و زمانی برای بهبودی بین هر دو عمل وجود دارد. فرآیند کاشت ایمپلنت دندان شامل مراحل مختلفی است که عبارتند از:

۱- برداشتن دندان آسیب دیده

۲- آماده سازی استخوان فک (پیوند)، در صورت نیاز

۳- کاشت ایمپلنت دندان

۴- رشد و بهبود استخوان

۵- قرار دادن تکیه گاه

۶- قرار دادن دندان مصنوعی

کل فرآیند ایمپلنت ممکن است از ابتدا تا انتها چندین ماه طول بکشد. بیشتر این زمان به درمان و انتظار برای رشد استخوان جدید در فک شما اختصاص دارد. بسته به موقعیت شما، روش خاصی انتخاب می شود یا در برخی شرایط، می توان مراحل خاصی را با هم ترکیب کرد. در ادامه در خصوص شرایط خاصی که ممکن است با آن مواجه شوید، مطالبی را می خوانید.

پیوند استخوان

اگر استخوان فک شما به اندازه کافی ضخیم نباشد و یا اینکه استحکام مورد انتظار برای تگهداشتن پایه ایمپلنت را نداشته باشد، ممکن است قبل از انجام جراحی ایمپلنت دندان، نیاز به پیوند استخوان داشته باشید. این به این دلیل است که عمل جویدن دهان شما فشار زیادی بر استخوان فک وارد می کند و در صورتی که استخوان فک نتواند از ایمپلنت پشتیبانی کند، جراحی احتمالا با شکست مواجه می شود. پیوند استخوان می تواند پایه محکم تری برای ایمپلنت ایجاد کند.

مواد زیستی ایمپلنت برای پیوند استخوان

مواد زیستی ایمپلنت که برای پیوند استخوان وجود دارد بسته به نیاز شما، متنوع هستند و می توان از انواع آنها برای بازسازی استخوان فک استفاده کرد. این مواد زیستی ایمپلنت ممکن است شامل استخوان طبیعی، مانند استخوان یک محل دیگر از بدن شما، یا یک پیوند استخوان مصنوعی، مانند مواد جایگزین استخوان باشد که می‌تواند ساختارهای حمایتی را برای رشد استخوان جدید فراهم کند. بازسازی استخوان هدایت شده (GBR)،علاوه بر پیوند استخوان، به غشاهای قابل جذب نیز نیاز دارد. غشاها (ممبرین ها) از تهاجم استخوان به بافت نرم اطراف جلوگیری می‌ کنند و به سلول‌ های استخوان‌ ساز اجازه می‌ دهند تا نقایص استخوانی را دوباره پر کنند. امروزه انواع مختلفی از مواد زیستی ایمپلنت شامل غشاهای مانع و مواد پیوندی در GBR مورد استفاده قرار می‌ گیرند که هر کدام مزایا و معایبی دارند.

طبقه بندی مواد زیستی ایمپلنت

۱-پودرهای استخوانی احیا کننده

همانطور که قبلا نیز گفته شد، پیش از انجام ایمپلنت  در بیماری پریودنتال، دندانپزشک شما به طور دقیق فک را بررسی می‌کند و اگر استخوان کافی برای انجام جایگذاری پایه ایمپلنت نباشد، باید از روش پیوند استخوان استفاده کند. پیوند استخوان نیازمند استفاده از پودرهای استخوانی است. به وسیله پودرهای استخوان می‌ توان استخوان را ترمیم کرد؛ در نتیجه هدف استفاده از پودر استخوان ایجاد استخوان برای کارهای کاشت و ترمیم دندان خواهد بود.

مواد استخوانی احیا کننده را می توان بر اساس مکانیسم آنها به چهار نوع طبقه بندی کرد:

۱- مواد استخوانی که می توانند مستقیماً سلول های استخوانی را برای سنتز بافت استخوان تحریک کنند.

۲- مواد القای استخوان، که باعث تمایز سلول‌ های مزانشیمی به استئوبلاست‌ ها می‌ شوند و تشکیل استخوان را در مکان‌ های ارتوتوپیک و هتروتوپیک بهبود می‌ بخشند.

۳-مواد رسانای استخوانی، که تکثیر سلولی، مهاجرت و تشکیل استخوان جدید را تسهیل می کند.

۴- مواد تقویت کننده استخوان، که به عنوان داربستی عمل می کنند که سلول های استخوانی می توانند در بستر آن رشد کنند.

کاربرد پودر استخوان

پودرهای استخوان کاربردهای مختلفی دارند که آن‌ ها را تبدیل به یک ماده مفید در دندانپزشکی کرده است. از پودر استخوان در موارد زیر استفاده می‌ شود:

بالا بردن کف سینوس ها

زمانی که لازم است دندانپزشک ایمپلنت را در فک بالا و در محل نزدیک سینوس بینی قرار دهد، ممکن است با مشکل پایین آمدن سینوس ها مواجه شود. در این مواقع برای بالا بردن کف سینوس از پودرهای استخوانی استفاده می شود. در نتیجه، کاشت ایمپلنت بسیار راحت خواهد بود.

نگهداری از ریج

ریج قسمتی از لثه بالا است. استفاده از پودر استخوان در نگهداری از آن موثر است و باعث می‌ شود که ریج به خوبی روی دندان‌ ها را بپوشاند.

حفظ ساختار فک

زمانی که از ایمپلنت برای کارهای زیبایی استفاده می‌ شود، پودر استخوان می‌ تواند ساختار کلی استخوان فک در نواحی موردنظر فک را حفظ کند.

درمان مشکلات پریودنتال

پریودنتال به مشکل فرستیش استخوان فک و لثه ها می گویند. پودر استخوان ها می‌ توانند قسمت‌ های از بین رفته را پر کند تا ظاهری طبیعی و محکم داشته باشند.

انواع پودر استخوان

همان طور که گفته شد، پودر استخوان کاربردهای مختلفی دارد و در نتیجه انواع مختلفی از این پودر تولید می شود. انواع پودر استخوان در یک‌ دسته بندی کلی به شرح زیر می باشد:

پودر استخوان آلوژنیک

این پودر که با نام آلوگرافت نیز شناخته می‌ شود، کاملا طبیعی بوده و در دسته پودرهای استخوان انسانی قرار می‌گیرد. پودر آلوژنیک از استخوان‌ خود فرد گرفته نمی‌ شود. این پودر به عنوان یک ماده پر کننده عمل می‌ کند و در جای خالی دندان در استخوان فک قرار می‌ گیرد.

پودر استخوان زنوژنیک

پودر زنوژنیک از بدن حیوانات گرفته می شود. قبل از استفاده از این پودر برای انسان، باید به دقت مورد آزمایش قرار بگیرند تا اطمینان حاصل شود که به طور کامل با بدن افراد مطابقت دارند. مانند نوع قبلی، این پودر نیز برای ایجاد یک چارچوب برای رشد استخوان عمل می کند.

پودر استخوان اتوژن

این نوع پودر با نام اتوگرافت نیز شناخته می‌ شود. مواد لازم برای تهیه آن از بدن خود فرد گرفته می‌ شود. استخوان ساخت این پودر از لگن، چانه، ساق پا و جمجمه قابل برداشت می باشد و پس از برداشت طی فرآیند های به خصوصی به پودر تبدیل می‌ شود. این ماده زیستی ایمپلنت به دلیل این که زنده است و از بدن خود فرد گرفته شده، سرعت رشد بسیار بالایی دارد. نکته منفی در مورد این نوع پودر وقت گیر بودن آماده سازی آن است.

۲- ممبرن ها:

ممبرن ها جز مواد زیستی ایمپلنت هستند و به عنوان سد بیولوژیکی و مکانیکی در برابر تهاجم سلول هایی که در تشکیل استخوان نقش ندارند (از جمله سلول های اپیتلیال) عمل می نمایند و به رشد سلول های تشکیل دهنده استخوان که سرعت پایین دارند، کمک می کنند.

ممبرن ها را می توان بر اساس معیار های زیست سازگاری، ویژگی های بافت شناسی و توانایی حفظ فضای بیولوژیکی طبقه بندی نمود.

طبقه بندی ویژگی های ممبرن ها

الف) زیست سازگاری: زیست سازگاری شرط اساسی برای استفاده از مواد زیستی ایمپلنت است. هارتوینگ زیست سازگاری را به این صورت تعریف کرده است: زیست سازگاری یعنی یک ماده زیستی با بافت اطراف سازگار است، اگر بین بافت حیاتی و ماده مشابه، بدون ایجاد التهاب یا پاسخ ایمنی، ارتباط برقرار شود. بنابراین یک ممبرین مناسب باید منجر به بازشدن زخم، ایجاد التهاب و یا بروز عفونت نگردد.

ب) زمان بازجذب: ممبرن های قابل بازجذب باید تا زمان بازسازی بافت استخوانی جدید در محل پیوند باقی بمانند، در این صورت می‌ توانند فرایند استخوان سازی ایمپلنت را تسهیل کنند و آن را بهبود ببخشند. ممبرن ها با انواع مختلف مدت زمان بازجذب متفاوت دارند. البته ممبرین های غیرقابل جذب نیز وجود دارند که در گذشته بیشتر مورد استفاده قرار می گرفتند.

این ممبرن ها بعد از گذشت مدت زمان فرآیند استخوان سازی طی یک عمل جراحی جزئی از محل پیوند برداشته می شوند.

ج) قابلیت حفظ فضای بیولوژیکی: امروزه انواع مختلفی از غشاها به صورت تجاری در دسترس هستند: غشاهایی که فضای بیولوژیکی را به طور کامل ایجاد و حفظ می کنند (غشاهای مصنوعی نیمه سخت)، غشاهایی با توانایی محدود در ایجاد فضای بیولوژیکی (غشاهای مصنوعی) یا غشاهایی که فضای بیولوژیکی را حفظ نمی کنند (غشاهای کلاژن).

د) قابلیت تثبیت لخته خون: ممبرن با عمل تثبیت لخته خون این امکان را فراهم می کند که روند بازسازی بهتر پیشرفت کند و از ادغام بافت همبند در ناحيه آسيب ديده جلوگیری می نماید.

ه) قابلیت اصلاح آسان: ممبرن باید قابلیت تغییر اندازه و تغییر شکل داشته باشد و در عین حال، استحکام خود را برای جلوگیری از فروپاشی محل پیوند را حفظ نماید.