آیا تا کنون دندانپزشک شما برایتان تشخیص نوعی از بیماری های پریودنتال را داده است؟ اگر پریودنتیت یا همان بیماری پیشرفته لثه دارید، احتمال دارد در نتیجه این بیماری مقدار قابل توجهی از بافت پریودنتال و یا استخوان فک خود را از دست داده باشید؛ در این صورت شما کاندید جراحی بازسازی هدفمند بافت یا جراحی GTR (Guided tissue regeneration) برای بازسازی بافت پریودنتال از دست رفته خود هستید. در این مواقع دندانپزشک، شما را به متخصص پریو یا همان پریودنتیست ارجاع می‌هد. پریودنتیست در زمینه تشخیص نوع بیماری و درمان مناسب برای آن تخصص دارد. در این مقاله قصد داریم شما را با جراحی GTR یا بازسازی هدفمند بافت که یکی از تکنیک های درمانی مدرن مربوط به بیماری های پریودنتال است، آشنا کنیم.
به طور کلی بازسازی هدفمند بافت (GTR) و بازسازی هدفمند استخوان (GBR) هر دو تکنیک های جراحی بیماری های دهان و دندان هستند که به ترتیب برای بازسازی بافت های نگهدارنده دندان و استخوان آلوئولار در نواحی بی دندانی انجام می شوند.
جراحی بازسازی هدفمند بافت یا جراحی GTR
جراحی GTR یا بازسازی هدفمند بافت یکی از تکنیک های پیشرفته جراحی در دندانپزشکی می‌باشد که برای درمان بیماری های مربوط به بافت لثه و بازسازی بافت پریودنتال استفاده می‌شود. بافت پریودنتال شامل لثه، رباط پریودنتال و استخوان آلوئولار است. این روش درمان از این جهت که به استحکام دندان ها در محل قرار گیریشان کمک می کند و به کمک آن می توان بافت تحلیل رفته اطراف دندان ها را بازسازی کرد، از بهترین روش های درمانی مدرن به شمار می‌رود. در روش جراحی GTR پریودنتیست شما با استفاده از پودر استخوان و غشا ممبرن، امکان بازسازی استخوان فک و بافت های نگهدارنده در اطراف دندان شما را فراهم می آورد. جراحی GTR در واقع شامل قرار دادن یک غشای مانع برای جلوگیری از رشد اپیتلیوم لثه در امتداد سطح ریشه است. این کار به فیبروبلاست های رباط پریودنتال اجازه می دهد تا با سطح ریشه تماس پیدا کنند که این کار باعث بازسازی بافت پریودنتال می شود.
پریودنتیت چیست؟
اگر تا به حال تبلیغات خمیر دندان یا دهانشویه را دیده باشید، احتمالاً نام بیماری لثه را نیز شنیده اید. این بیماری ناشی از وجود و تکثیر باکتری ها است و در ابتدا با التهاب لثه شروع می شود. التهاب لثه ها منجر به قرمزی، تورم و خونریزی لثه ها می شود. از التهاب لثه می توان با رعایت بهداشت دهان و دندان (مسواک زدن دو بار در روز – نخ دندان کشیدن یک بار در روز ) و مراجعه به دندانپزشک هر دو سال یک مرتبه برای تمیز کردن دندان توسط یک متخصص بهداشت، جلوگیری کرد. با این حال، اگر این موارد را رعایت نکنید و به التهاب لثه دچار شوید، در نهایت ممکن است به پریودنتیت که مرحله دوم بیماری لثه است دچار شوید. با ابتلا به بیماری پریودنتیت، لثه های شما شروع به جدا شدن از دندان ها می کنند و در اطراف ریشه دندان های شما پاکت هایی را ایجاد می کنند. این پاکت ها محل مناسبی برای رشد باکتری ها می شوند. بدن شما با تشخیص وجود عفونت باکتریایی، نوعی پاسخ التهابی ایجاد می کند. اما متأسفانه در نتیجه رشد بیش از حد باکتری ها و پاسخ سیستم ایمنی بدن شما، تحلیل رفتن استخوان در اطراف دندان ها رخ می دهد و اگر استخوان فک بیش از حد دچار تحلیل شود، ممکن است در نهایت دندان های طبیعی خود را نیز از دست بدهید.
درمان پریودنتیت
در صورتی که به پریودنتیت مبتلا شوید، دندانپزشک شما احتمالاً شما را به پریودنتیست ارجاع می دهد. به طور معمول پریودنتیست ها قادر به درمان پریودنتیت، حتی در موارد پیشرفته، با استفاده از روش‌های غیرتهاجمی هستند. در موارد نادری که با این روش ها سلامتی حاصل نمی شود، از جراحی GTR برای درمان بیماری لثه شما استفاده می شود.
مواد مورد استفاده در تکنیک جراحی GTR
در جراحی GTR یا بازسازی هدفمند بافت از پودرهای استخوانی و غشا ممبرن در محل بافت آسیب دیده اطراف دندان استفاده می شود. پودر استخوان مانند سیمانی عمل می کند که امکان ترمیم بافت استخوان اطراف ریشه دندان را فراهم می کند. غشا مانع نیز برای جلوگیری از تکثیر و رشد بی رویه بافت نرم به خصوص در اطراف ریشه دندان ها استفاده می شود. به طور کلی غشا مانع، برای جلوگیری از رشد بافت های غیر هدف در محل جراحی به کار می رود.
پودر استخوان و انواع آن
به طور کلی پودرهای استخوانی نوعی ماده بیولوژیکی هستند که از استخوان حیوانات یا انسان و یا به طور کاملا مصنوعی تهیه می شود. این پودرها به عنوان داربستی در جراحی های ترمیمی و بازسازی استخوان ها استفاده می شوند و حاوی مینرال هایی از جمله کلسیم، منیزیم، فسفر و سایر مواد معدنی ضروری برای تشکیل و تقویت استخوان می باشند. پودر استخوان در مواقعی مانند وقتی که استخوان کافی برای کاشت ایمپلنت وجود ندارد، جهت تقویت استخوان و ایجاد پایه محکم استفاده می شود.
انواع پودر استخوان
پودر استخوان بر اساس منبع تهیه آن به چهار دسته اصلی تقسیم می شود:
۱- پودر اتوگرافت (Autograft)
پودرهای اتوگرافت بهترین نوع پودر استخوان برای پیوند هستند، زیرا از استخوان خود فرد تهیه می شوند. در پودرهای اتوگرافت احتمال رد پیوند بسیار کم است زیرا سیستم ایمنی بدن به آن واکنش نشان نمی دهد. اتوگرافت به طور معمول از استخوان لگن، پا و بازو به صورت پودر و بلاک تهیه می شود.
۲- پودر آلوگرافت (Allograft)
پودر استخوان آلوگرافت نوع دیگر پودر برای پیوند استخوان است که از استخوان های فرد دیگر تهیه می شود. پودر استخوان آلوگرافت گزینه خوبی برای پیوند استخوان است، اما احتمال رد پیوند در آن بیشتر از پودر استخوان اتوگرافت است. آلوگرافت را معمولاً از بانک های استخوان می توان تهیه کرد. این نوع پودر استخوان نیز معمولاً به صورت پودر و بلاک عرضه می شود.
۳- پودر استخوان آلوپلاست (Alloplastic)
این نوع پودر استخوان از مواد مصنوعی تولید می شود و برای افرادی که نمی توانند از پودر استخوان اتوگرافت یا آلوگرافت استفاده کنند، گزینه مناسبی است. پودر استخوان آلوپلاست معمولاً از موادی مانند فسفات کلسیم، هیدروکسی آپاتیت یا پلیمرهای مصنوعی تهیه می شود. این نوع پودر استخوان نیز معمولاً به صورت پودر و بلاک عرضه می شود.
۴- پودر استخوان زنوگرافت (Xenograft)
این نوع پودر از استخوان حیوانات تهیه می شود و نسبت به پودر آلوپلاست گزینه مناسب تری است، اما احتمال رد پیوند در آن بیشتر از پودر استخوان اتوگرافت و آلوگرافت می باشد. زنوگرافت از استخوان حیواناتی مانند گاو، خوک و اسب و به صورت پودر، بلاک یا پوتی تهیه می شود. از بهترین انواع پودرهای زنوگرفت می توان پودر استخوان اینتر اوس InterOss Xenograft Bone ، پودر استخوان زنوگرفت بن پلاس Xenograft Bone Bone+ و پودر استخوان زنوگرفت سرابن بوتیس BOTOSS CeraBone Xenograft Bone را نام برد.
غشا ممبرن و انواع آن
غشا ممبرن یکی از اجزای مهم و پرکاربرد در جراحی دندانپزشکی هستند. غشا ممبرن در تکنیک GTR به عنوان یک سد بیولوژیکی و مکانیکی عمل می‌کند و از مهاجرت سلول هایی که در تشکیل استخوان نقش ندارند، به محل سلول های استخوانی که رشد و تکثیر کندی دارند، جلوگیری می کند. غشاهای ممبرن به دو دسته غیرقابل جذب و قابل جذب تقسیم می شوند. غشا (ممبران) آسلولار درمیس ریجن Regen Acellular Dermis Membrane و پریکاردیوم ریجن Regen Pericardium Membrane از انواع غشا با کیفیت موجود در بازار می باشند.
مراحل جراحی GTR یا بازسازی هدفمند بافت
جراحی GTR به طور معمول شامل مراحل زیر است:
- ارزیابی وضعیت بیمار: ابتدا، جراح دندانپزشک با انجام معاینات لازم، وضعیت لثه و دندان های بیمار را بررسی می کند.
- آماده کردن ناحیه جراحی: ناحیه مورد نظر برای جراحی، به دقت تمیز و آماده می شود.
- جایگذاری مواد بیولوژیکی: در این مرحله، غشاء ممبرن یا پودرهای پیوند استخوانی در ناحیه آسیب دیده قرار می گیرند تا به بازسازی بافت ها کمک کنند.
- بستن محل جراحی: پس از قرار دادن غشا ممبرن و پودر استخوان، محل جراحی با دقت بخیه زده می شود تا از عفونت و سایر آسیب ها جلوگیری شود.
- پیگیری و مراقبت ها: بعد از جراحی، طبق نظر جراح دندانپزشک، بیمار نیاز به مراجعه منظم به مطب دندانپزشکی برای بررسی وضعیت بهبودی دارد.
دوره نقاهت در جراحی GTR یا بازسازی هدفمند بافت
استفاده از بازسازی هدفمند بافت توسط میکروسرجری یک روش جراحی جزئی است که با کمترین ناراحتی و بدون تورم انجام می شود. برای اطمینان از بهبودی کامل پس از جراحی دهان، باید بیمار دستورالعمل های مراقبت های بعدی خود را به دقت دنبال کند. برای مراقبت از محل جراحی، برس های مخصوصی با موهای نرم به بیمار داده می شود. علاوه بر این، بیمار باید یک رژیم غذایی نرم را به مدت 3 تا 5 روز پس از عمل GTR دنبال کند.
نحوه کمک کردن GTR به بیماران مبتلا به پریودنتیت
انجام جراحی GTR به بیماران مبتلا به پریودنتیت کمک زیادی می کند. در ادامه به طور خلاصه به این موارد اشاره شده است:
- اهداف بلند مدت: بازسازی هدفمند بافت یا جراحی GTR به بیماران مبتلا به پریودنتیت کمک می کند تا بافت استخوانی و بافت لثه جدیدی بسازند که این عمل منجر به بهبود یافتن دائمی بافت لثه و استخوان اطراف دندان می شود و خطر از دست دادن دندان در اثر پریودنتیت را به حداقل می رساند.
- بهبود کیفیت زندگی: با ارتقاء سلامت دهان و دندان ها، کیفیت زندگی افراد نیز افزایش می یابد.
- جلوگیری از انجام درمان های پیچیده تر: انجام به موقع جراحی GTR می تواند از بروز مشکلاتی مانند کشیدن دندان جلوگیری کند.
هدف از جراحی GTR
هدف از تکنیک جراحی GTR درمان بافت اطراف دندان های مبتلا به بیماری پریودنتال است که باعث از بین رفتن بافت های پریودنتال و ایجاد نقص های زیر استخوانی می شود.
نکات مهم پس از جراحی GTR
انجام جراحی GTR نیز مانند سایر جراحی ها نیاز به مراقبت های مخصوصی دارد. در صورت انجام ندادن مراقبت های ضروری ممکن است این عمل موفقیت آمیز نباشد و مشکلات بیشتری را برای بیمار ایجاد کند. از جمله این مراقبت ها می توان به موارد زیر اشاره کرد:
رعایت بهداشت دهان و دندان ها: بعد از عمل، رعایت بهداشت دهان بسیار ضروری است. از یک مسواک نرم برای شستشوی دندان ها استفاده کنید. استفاده از دهانشویه های مورد تایید جراح، می تواند به بهبود سریع تر بیمار کمک کند.
مصرف داروها: برای کاهش درد و جلوگیری از عفونت، ممکن است دندانپزشک داروهای مسکن و آنتی بیوتیک تجویز کند که باید به موقع مصرف شوند.
مراجعه منظم به مطب دندانپزشکی: پیگیری منظم برای اطمینان از بهبودی و بررسی وضعیت بافت های محل جراحی نیز بسیار مهم است.
جمع بندی
در این مطلب با جراحی GTR و روش انجام آن آشنا شدید. توجه داشته باشید که در صورت تشدید بیماری های لثه این جراحی معمولا توصیه می شود. استفاده از مواد با کیفیت در این تکنیک بسیار مهم است، بنابراین در تهیه پودر استخوان و ممبران دقت لازم را داشته باشید. مواد مصرفی جراحی ها باید از فروشگاه های معتبر تهیه شوند. در نهایت نیز مراقبت های بعد از جراحی به بهبودی هرچه سریع تر بیمار کمک خواهند کرد.
