هرچیزی که باید درباره فک بالا و فک پایین انسان بدانید!

ساختار کلی دهان تمامی مهره داران، از دو استخوان، یکی در بالا و یکی در پایین با نام های فک بالا و فک پایین تشکیل شده است. انسان نیز دارای استخوان فک می باشد. در این مطلب قصد داریم تمام مطالبی که در خصوص فکر انسان نیاز است بدانید را به تفصیل بیان کنیم، تا پایان همراه ما باشید.

اعمالی همچون گاز گرفتن، جویدن و جا به جا کردن غذا در حفره دهان همگی به فک های قوی و کاربردی نیاز دارند که در جهات مختلف بالا، پایین، چپ و راست حرکت می کنند. فک پایین از یک قوس افقی تشکیل شده است که رگ های خونی و اعصاب را در خود جای می دهد و همچنین دندان های پایین را نگه می دارد. دو قطعه باریک و عمودی (رامی) در دو طرف سر وجود دارد که با حفره گلنوئید استخوان تمپورال جمجمه مفصل می شود و مفاصل لولایی مانند را ایجاد می کند. علاوه بر این، رامی محل اتصال ماهیچه های جونده نیز می باشد. چانه یک ویژگی منحصر به فرد انسانی است، زیرا فک پایین در ناحیه مرکزی یعنی همان جلوترین قسمت، برای ایجاد یک قوس منبسط و محکم شده است و ساختار چانه تشکیل شده است. چانه در میمون های بزرگ و سایر حیوانات کوچک تر می باشد.

به طور کلی، فک بالا به استخوان های بینی در پل بینی و همچنین استخوان های پیشانی، اشکی، اتموئید و زیگوماتیک در حفره چشم، استخوان های پالاتین و اسفنوئید در سقف دهان و استخوان زیگوماتیک (استخوان گونه) در کنار صورت که با آن قسمت قدامی قوس زیگوماتیک را تشکیل می دهد، متصل شده است. تمامی دندان های بالایی در قسمت پایینی فک بالا قرار گرفته اند. همچنین سینوس بزرگ ماگزیلاری در داخل استخوان فک پایین قرار دارد.

عملکرد فک

در مقایسه با استخوان بالا که به عنوان فک بالا شناخته می شود، فک پایین عملکرد بسیار مهم تری را چه از نظر ساختاری و چه از نظر دفاعی انجام می دهد. این استخوان نه تنها به عنوان محلی برای جایگیری مجموعه دندان های پایینی عمل می کند، بلکه گذرگاهی برای آن دسته از اعصاب و عضلات حیاتی می باشد که از جمجمه عبور کرده و از آن خارج می شوند. علاوه بر آن جویدن و صحبت کردن هر دو با حرکت فک پایین انسان امکان پذیر می شوند؛ که بر باز و بسته شدن دهان نظارت می کند. حرکاتی مانند صحبت کردن، خمیازه کشیدن و خندیدن توسط چهار عضله متصل به فک پایین امکان پذیر می شود. این ماهیچه ها به تسهیل حرکات فک پایین هم به صورت‌ بالا به پایین و هم از پهلو به پهلو کمک می کنند.

انواع آسیب های وارده به فک

*شکستگی (استخوان های شکسته): آسیب به فک پایین که اغلب به عنوان آسیب به استخوان فک انسان شناخته می شود، از نظر پزشکی، شکستگی فک پایین به شمار می رود. در صورت اغلب بینی و استخوان گونه‌ ها دچار این نوع شکستگی‌ ها می شوند، اما هنوز هم شکستگی فک نسبتاً رایج است. بزرگترین و مهم ترین استخوان فک، استخوان فک پایین است که مانند U شکل می گیرد.

*دررفتگی استخوان فک: اصطلاح “دررفتگی فک” به وضعیتی اطلاق می شود که در آن قسمت پایینی فک انسان از موقعیت معمول خود خارج می شود. در بیشتر موارد روند بهبود آن موفقیت آمیز است، اگرچه ممکن است فرد آسیب دیده، در آینده دچار عوارض شود. اگر فک شما دچار دررفتگی شده است، باید در اسرع وقت به پزشک مراجعه کنید. تحت هیچ شرایطی سعی نکنید به تنهایی یک دررفتگی را خودتان درمان کنید.

*اختلال عملکرد مفصل گیجگاهی فکی: استخوان فک انسان توسط مفصلی به نام مفصل گیجگاهی فکی (tempuhroemanDIBulur) یا به اختصار (TMJ) به جمجمه متصل می باشد. این مفصل مانند یک لولای کشویی عمل می کند. در واقع هر دو طرف فک دارای این مفصل هستند. اگر از مشکلات TMJ که نوعی اختلال گیجگاهی فکی (TMD) می باشد رنج می برید، باید بدانید که این‌ اختلال می تواند در مفصل فک شما و همچنین در عضلاتی که حرکت فک را کنترل می کنند، ایجاد شود.

*استئونکروز: استئونکروز فک وضعیتی است که باعث می شود مقداری از استخوان فک توسط لثه پوشانده نشود. این وضعیت منجر به شرایطی می شود که بهبود آن دشوار است و معمولا بیشتر از هشت هفته طول می کشد.

*سرطان ها: سرطان فک شکل نسبتاً نادری از سرطان سر و گردن و تنها یکی از انواع مختلف سرطان دهان است. طبق گزارش انجمن انکولوژی بالینی آمریکا، سرطان های مختلفی که بر سر و گردن تأثیر می گذارند تقریباً 4 درصد از کل سرطان های تشخیص داده شده در ایالات متحده را تشکیل می دهند. بدخیمی های سر و گردن اغلب به کف دهان، زبان، لوزه ها، غدد بزاقی یا کام متاستاز می دهند. این علت خود شایع ترین علت سرطان فک انسان می باشد.

*آملوبلاستوما: آملوبلاستوم شکل نادری از تومور است که از فک شروع می شود و اغلب در ناحیه ای که نزدیک به دندان های آسیاب یا دندان عقل می باشد، رخ می دهد. آملوبلاستوم از سلول هایی تشکیل شده است که به تشکیل مینای دندان کمک می کند که دندان ها را می پوشاند و از آنها محافظت می کند. تومور ممکن است باعث ایجاد درد و تورم شود و همچنین ممکن است ظاهر صورت شما را تغییر دهد. اگر این نوع از تومور برای مدت طولانی درمان نشود امکان دارد که به سرطان تبدیل شود و به غدد لنفاوی یا ریه‌ ها گسترش پیدا کند.

*کارسینوم داخل استخوانی اولیه: کارسینوم داخل استخوانی اولیه یک نوع بسیار نادر از سرطان مربوط به سلول های سنگفرشی است که منشا آن استخوان است.

*کارسینوم ادنتوژنیک اسکلروزان: کارسینوم ادنتوژنیک اسکلروزان نیز نوع بسیار نادر از سرطان اولیه داخل استخوانی است و منشا آن استخوان است.

*سرطان ادنتوژنیک: منشاء این سرطان در بافت هایی که دندان ها را ایجاد می کنند می باشد و به عنوان کارسینوم ادنتوژنیک سلول شفاف شناخته می شود.

*کارسینوسارکوم ادنتوژنیک: یک تومور ادنتوژنیک بسیار نادر است.

*سارکوم های ادنتوژنیک: سارکوم های ادنتوژنیک به عنوان تومورهای بدخیم بافت همبند که دارای اپیتلیوم هستند، تعریف می شوند.

*فک پایین بیش از حد عقب قرار گیرد: ممکن است عمل گاز گرفتن زمانی که فک پایین انسان بیش از حد معمول عقب قرار گرفته باشد چالش برانگیز شود (وضعیتی که به عنوان رتروگناتیا شناخته می شود). در این حالت به نظر می رسد که چانه در حال تحلیل رفتن یا کوچک شدن باشد.

*فک پایین بسیار جلوتر قرار گیرد: زمانی که فک پایین خیلی جلوتر از فک بالا قرار بگیرد به آن پروگناتیا می گویند که باعث بیرون آمدن چانه می شود. این امکان وجود دارد که دندان های پایین به سمت خارج دهان به بیرون بزنند و بر روی دندان های بالایی همپوشانی داشته باشند.

*دندان ها به هم نمی رسند (اپن بایت): اغلب علت اصلی اين بيماری بزرگ بودن بیش از حد فک فوقانی انسان می باشد. به همین دلیل، ممکن است فرد با «لبخند لثه ای» مواجه شود. یکی از دلایل احتمالی این چالش کوتاهی فک پایین در ناحیه عقب می باشد، همچنین اپن بایت ممکن است نتیجه مکیدن انگشت شست برای مدت طولانی یا موقعیت نادرست زبان در هنگام استراحت و بلع باشد. اگر اپن بایت دارید، ممکن است بستن لب هایتان برایتان سخت باشد.

*یکنواخت بودن آرواره ها (عدم تقارن): به فک هایی می گویند که یک طرف نسبت به طرف دیگر بزرگ تر و یا کوچک تر می باشد. همچنین ممکن است یک طرف خیلی جلو یا عقب باشد. در این حالت ممکن است صورت کج یا خارج از مرکز به نظر برسد.

*اختلال مفصلی و عضلانی گیجگاهی فکی (TMD): طبق یک منبع قابل اعتماد، TMD ها علت اصلی درد فک در انسان می باشد که در حدود نزدیک به 10 میلیون نفر از افراد در ایالات متحده آزمایش شده است. دلایل متعددی می توانند درد مفصل گیجگاهی فکی را بیشتر کنند. همچنین ممکن است به دلایل مختلفی به یکباره دچار TMD شوید.

*مشکلات دندانی: اگر باکتری ها روی دندان ها و لثه های شما جمع شوند، در معرض خطر ابتلا به پوسیدگی دندان، بیماری پریودنتال و آبسه دندان قرار می گیرید. اگر این بیماری ها به موقع درمان نشوند، ممکن است علاوه بر دهان، به سایر قسمت های بدن نیز آسیب برسانند. باکتری ها ممکن است باعث ناراحتی در فک انسان و همچنین در گوش شوند.

تست های فک انسان

۱- عکسبرداری از فک انسان توسط اشعه ایکس: دوز بسیار کم اشعه یونیزه کننده ایکس تمام چیزی است که برای عکسبرداری پانورامیک دندان، برای گرفتن تصویر از کل دهان بیمار لازم است. عکسبرداری کاری است که دندانپزشکان و جراحان دهان در طول کار خود انجام می دهند و می توان از آن برای برنامه ریزی درمان پروتز، بریس، کشیدن دندان و ایمپلنت استفاده کرد.

۲- اسکن CBCT: اسکن CBCT که مخفف توموگرافی کامپیوتری با پرتو مخروطی است، هزاران عکس از دندان‌ ها، فک‌ ها، استخوان‌ های صورت و سینوس‌ های بیمار می‌ گیرد. پس از جمع آوری این عکس ها، یک تصویر سه بعدی کامل به دست می آید. سی تی اسکن دندان نسبت به عکسبرداری با اشعه ایکس، به پزشک شما نگاه عمیق تری به آناتومی صورت بیمار می دهد.

3-اسکن MRI: برای بررسی بافت های نرم واقع در مفاصل فک انسان و اطراف آن، ممکن است در شرایط خاصی از تصویربرداری رزونانس مغناطیسی یا همان (MRI) استفاده شود. این عکس‌ها محل دیسک، التهاب و احتمال قفل شدن فک را نشان می‌ دهند. دندانپزشک متخصص شما می تواند از این اطلاعات برای تعیین اینکه آیا دیسک موجود در TMJ شما به صورت درست کار می کند و وضعیت خوبی دارد یا خیر استفاده کند.

4- سی تی اسکن: سی تی اسکن که به عنوان اسکن توموگرافی کامپیوتری نیز شناخته می شود، زمانی انجام می شود که چندین عکس اشعه ایکس از موقعیت های مختلف گرفته می شود و سپس برای نشان دادن اطلاعات دقیق تر در مورد فک با هم ترکیب می شوند.

درمان آسیب های فک انسان

۱- استفاده از وسایل دهان: یک نوع از آن ها محافظ های شبانه هستند که فقط هنگام خواب استفاده می شوند، در حالی که نوع دیگر یعنی آتل ها در 24 ساعت شبانه روز استفاده می شوند. پزشک متخصص شما باید تصمیم بگیرد که چه نوع وسیله ای متناسب با نیازهای شماست و عملکرد بهتری را به شما ارائه می دهد.

۲- درمان های جبرانی دندانپزشکی: این روش‌ها شامل جایگزینی دندان‌ های از دست رفته و همچنین استفاده از روکش‌ ها، بریج‌ ها یا بریس‌ ها می‌ شود تا فک و دهان شما را در تراز و تعادل طبیعی قرار دهد.

۳- اجتناب از حرکات بیش از حد فک: مدت زمان خمیازه کشیدن و جویدن را کاهش دهید. چانه خود را روی دست خود تکیه ندهید و تلفن را با شانه و گوش خود نگه ندارید. حفظ وضعیت بدنی مناسب می تواند به کاهش درد در ناحیه گردن و صورت و فک انسان کمک کند.

۴- شیمی درمانی برای فک: کربوپلاتین و 5-FU ترکیبی هستند که اغلب مورد استفاده قرار می گیرند. در مورد کاهش اندازه حفره دهان و تومورهای اوروفارنکس، این درمان به تنهایی ترکیبی موثر نسبت به از استفاده از هر داروی دیگری می باشد. سیس پلاتین، 5-فلوئورواوراسیل و دوستاکسل ترکیب دیگری هستند که اغلب برای شیمی درمانی فک انسان مورد استفاده قرار می گیرند.

۵- استئوتومی فک بالا: برای درمان اپن بایت یا کراس بایت، فک بالا تحت عمل جراحی قرار می گیرد. دندان ها و فک بالا باید به سمت جلو کشیده شوند تا با فک پایین و دندان های فک پایین مطابقت داشته باشند.

۶- استئوتومی فک پایین: اوربایت و برآمدگی فک پایین تنها دو مورد از بسیاری از مشکلات دندانی هستند که ممکن است با این عمل برطرف شوند. برای جابجایی فک پایین به جلو یا عقب، جراح شما برش هایی در پشت دهان شما ایجاد می کند.

۷- استئوتومی دو فک: روشی که به نام استئوتومی دو فک معروف است، جراحی است که بر روی هر دو فک بالا و پایین بیمار انجام می شود. هنگامی که یک بیماری هر دو فک را تحت تاثیر قرار می دهد، از این نوع جراحی استفاده می شود.

۸- ژنیوپلاستی: جراحی ژنیوپلاستی می تواند مشکلاتی مانند چانه ضعیف یا بدشکل را اصلاح کند. با ایجاد برش در جلوی فک که استخوان چانه در آن قرار دارد می توان فک و چانه را بازسازی کرد.

۹- سیم کشی فک: سیم کشی فک انسان، برای قرار دادن فک در یک حالت خاص و یا برای درمان در هنگام شکستگی فک انجام می شود.

۱۰- آرتروسنتز: برای انجام آرتروسنتز، از سوزن‌ های ریز برای تزریق مایع به TMJ استفاده می‌شود که باعث می‌شود عمل جراحی حالت تهاجمی کمتری داشته باشد. این روش ممکن است به روان کردن مفصل و شستن هرگونه عفونت یا عوارض جانبی التهابی در آن ناحیه کمک کند.

۱۱- آرتروسکوپی: کانول ها لوله های بسیار کوچکی هستند که به عنوان بخشی از روش آرتروسکوپی در مفاصل قرار می گیرند. جراح متخصص در مرحله بعد با استفاده از یک اسکوپ نازک به نام آرتروسکوپ و ابزار کوچک، عمل جراحی را روی مفصل انجام خواهد داد.

۱۲- تزریق بوتاکس: تزریق بوتاکس برای اهداف زیبایی نمونه ای از یک روش درمانی رایج است. سم بوتولینوم بوتاکس را می توان به عضلات فک انسان تزریق کرد تا از انقباض آنها جلوگیری کند. این روش می تواند ناراحتی های مربوط به TMJ را کاهش دهد. تاثیری که این تزریق ها دارند تا چندین ماه باقی می ماند اما ممکن است در دوره بعدی نیاز به مقدار ماده تزریقی بیشتری باشد.

۱۳- گزینه های درمانی برای عفونت های قارچی: شامل استفاده از کرم ضد قارچ در ناحیه آسیب دیده یا مصرف یک قرص ضد قارچ به صورت خوراکی است. عفونت قارچی نزدیک به فک انسان را می توان با انواع داروهای ضد قارچی درمان کرد که برخی از آنها عبارتند از: لولیکونازول، ایتراکونازول، کلوتریمازول، فلوکونازول و…

۱۴- تزریق پلاسمای غنی از پلاکت: این روش اغلب به عنوان PRP شناخته می شود و به عنوان درمانی برای درد مفاصل استفاده می شود.

۱۵- مکمل های غذایی: مکمل های غذایی برای تسریع رشد ماهیچه های صورت فرموله شده اند. این که پزشکان مکمل های غذایی مانند گلوکزامین و کندرویتین را برای کاهش ناراحتی بیماران خود و بهبودی مفاصل آنها تجویز می کنند، امروزه بسیار رایج است.

۱۶- درمان درد عصبی: تحقیقات نشان داده است که داروی ضد تشنج پرگابالین، که برای درمان دردهای نوروپاتیک و فیبرومیالژیا استفاده می شود، می تواند درد فک انسان را کاهش دهد.

۱۷- درمان پوکی توده استخوانی: گروهی از داروهایی که به نام بیس فسفونات ها شناخته می شوند، شامل موادی می شوند که با کمک آنها، می توان سرعت از دست رفتن توده استخوانی را کاهش داد یا حتی متوقف کرد؛ این کار منجر به قوی تر شدن استخوان ها می شود.