درمان ریشه یکی از پرتقاضا ترین درمان های دندانپزشکی می باشد. این روش که معمولا برای دندان های آسیب دیده یا عفونی شده مورد استفاده قرار می گیرد، به روش های مختلفی انجام می شود. در این مطلب در خصوص این درمان و روش انجام آن، مراحل و ابزارهای مورد استفاده نکات کلیدی و کاربردی را می خوانید. تا پایان این مقاله همراه ما باشید.
مقدمه
درمان ریشه دندان یکی از روش های درمانی در دندانپزشکی است که هدف آن حفظ دندان از طریق از بین بردن بافت آسیب دیده یا عفونی داخل دندان می باشد. به این بافت نرم اصطلاحا پالپ می گویند. پالپ شامل عروق خونی و اعصاب می شود. این درمان معمولا در موارد دندان درد، عفونت یا آسیب به بافت های داخلی دندان استفاده می شود. این روش یک راه حل موثر برای ترمیم دندان قبل از از دست دادن آن و کاهش درد دندان آسیب دیده می باشد. با این حال، درمان ریشه یک فرآیند دقیق و شامل چندین مرحله است. این روش از طریق انجام روش های درمانی بر روی اعصاب دندان، برای جلوگیری از نابودی دندان انجام می شود و شامل برداشتن اعصاب دندانی می باشد که در کانال های ریشه، در داخل بافت سخت دندان پوسیده یا عفونی قرار دارد. پس از برداشتن عصب، ناحیه پاکسازی و ضد عفونی شده و فضای خالی باقی مانده با مواد مخصوص پر می شود. در این حالت عصب برداشته شده ضروری یا کاربردی نیست، بنابراین استخراج آن آسیبی جدی برای بیمار به همراه ندارد. برعکس، درمان ریشه از تجربه درد بیمار جلوگیری می کند.
درمان ریشه چه زمانی انجام می شود؟
درمان ریشه روشی است که عموما برای درمان دندان های پوسیده و عفونی استفاده می شود. می‌توان گفت در زمانی که دندان دچار پوسیدگی یا آسیب دیدگی جدی می شود، درمان ریشه تنها راه کمک برای کاهش درد است. اما هنگامی که آسیب زیادی به دندان وارد شده باشد و یا شکستگی های شدید از قبل رخ داده باشد، درمان ریشه اغلب ناکارآمد به نظر می رسد. در این حالت حتی اگر درمان ریشه هم انجام شود، ممکن است دیگر بیمار فرصتی برای نگه داشتن دندان آسیب دیده خود نداشته باشد. در این مواقع احتمالا راه حل پیشنهادی دندانپزشک کاشت ایمپلنت دندان می باشد. بنابراین، به محض مشاهده پوسیدگی دندان برای درمان به موقع و مناسب، ضروری است که با دندانپزشک مشورت شود.
تفاوت درمان ریشه دندان با عصب کشی
اگر دندان درد شدید را تجربه کرده باشید و با شکایت حساسیت دندان به آب سرد و … به دندانپزشکی مراجعه کرده باشید احتمالا واژه عصب کشی برایتان آشناست. عصب کشی در واقع همان تخلیه پالپ و از بین بردن اعصاب دندان برای کاهش درد دندانی است. در واقع می توان گفت عصب کشی یکی از مراحل درمان ریشه دندان می باشد.
روش های درمان ریشه
برای درمان ریشه دندان با توجه به وضعیت دندان و عفونت ایجاد شده، از روش های متفاوتی استفاده می شود که این روش ها شامل موارد زیر هستند :
- جراحی اپیکو
- عصب کشی یا اندو
- درمان ریشه مجدد یا ری اندو
درمان ریشه مجدد
در مواقع محدودی به دلایلی از جمله عدم تخلیه کامل ریشه و یا ایجاد عفونت در کانال ریشه، نیاز به درمان مجدد وجود دارد. باید توجه داشت که انجام درمان مجدد ریشه، به مراتب دشوارتر از عصب کشی معمولی است و در مواردی نیاز می شود که فرآیند جراحی اپیکو نیز روی دندان انجام شود. برای مواجه نشدن با چنین شرایطی باید به دلایلی که منجر به درمان مجدد می شود توجه کنیم. این دلایل شامل موارد زیر می شود:
- به وجود آمدن پوسیدگی در دندان عصب کشی شده
- عدم بهبودی کانال ریشه و ریشه به طور کامل بعد از انجام درمان ریشه
- بروز عفونت جانبی جدید
- عدم تخلیه کامل پالپ و پاکسازی ریشه دندان
هر کدام از این موارد منشا و دلایلی از جمله ایجاد پوسیدگی در دندان عصب کشی شده به دلیل خطای انسانی در زمان عصب کشی و یا عدم تشخیص بعضی از کانال های ریشه و به دلیل شکل پیچیده این کانال ها، مانند داشتن انحنا، می توانند به وجود آیند. عکس برداری رادیوگرافی می تواند به تشخیص این موارد کمک کند.
مراحل درمان ریشه
درمان ریشه شامل چندین مرحله است. در ادامه تمامی مراحل درمان ریشه را گام به گام توضیح خواهیم داد:
1- تشخیص و ارزیابی: فرآیند درمان ریشه با انجام معاینه دندانپزشکی و تشخیص توسط دندانپزشک شروع می شود. دندانپزشک مشکلات موجود در ساختار داخلی دندان را از طریق شکایات بیمار، عکس برداری رادیوگرافی و ارزیابی های بالینی مشخص می کند.
2- بی حسی موضعی: دندانپزشک به جهت اطمینان از عدم وجود درد یا ناراحتی در طول درمان، بی حسی موضعی را در ناحیه درمان اعمال می کند.
3- باز کردن دندان: دندانپزشک توسط ابزارهایی از جمله آنگل یک حفره در سطح دندان ایجاد می کند. این حفره امکان دسترسی به محفظه پالپ داخل دندان را فراهم می کند. در حقیقت دندانپزشک از طریق این حفره، به اتاقک پالپ دسترسی پیدا می کند. در این مرحله پوسیدگی های دندان نیز توسط دندانپزشک برداشته می شود.
4- تمیز کردن محفظه پالپ: محفظه پالپ حاوی بافت نرم، اعصاب و عروق خونی دندان می باشد. اگر این ناحیه عفونی شده باشد یا آسیب دیده باشد، دندانپزشک اتاقک پالپ را با استفاده از ابزار های مخصوص تمیز می کند. هدف از فرآیند تمیز کردن، از بین بردن التهاب داخل دندان و پاکسازی آن از عفونت می باشد.
5- شکل دهی و پر کردن مجدد: محفظه پالپ تمیز شده سپس با استفاده از ابزار های ویژه از جمله آنگل و‌توربین دندانپزشکی شکل می گیرد و متعاقباً با مواد سازگار بیولوژیکی پر می شود. این مرحله از قسمت داخلی دندان حمایت می کند و از آن در برابر تأثیرات خارجی محافظت می کند.
8- درزگیری دندان: پس از اتمام درمان ریشه، دندانپزشک دندان را با پرکردن یا یک نوع روکش مخصوص مهر و موم می کند. این کار از دندان در برابر عوامل خارجی محافظت می کند و به آن اجازه می دهد تا عملکرد طبیعی خود را حفظ کند.
7- ترمیم در صورت لزوم: بسته به وضعیت دندان پس از درمان، دندانپزشک ممکن است درمان های اضافی را برای ترمیم دندان توصیه کند. این کار برای بازیابی فرم و عملکرد دندان انجام می شود. روکش کردن دندان می تواند از موارد ترمیمی باشد که توسط دندانپزشک به شما پیشنهاد می شود.
8- پیگیری و معاینه: پیگیری و معاینات منظم پس از درمان ضروری است. دندانپزشک بیمار را در فواصل زمانی مشخص معاینه می کند تا موفقیت درمان را ارزیابی کند و هر گونه عارضه را به سرعت تشخیص دهد.
درمان ریشه روشی موثر برای رفع مشکلات در ساختار داخلی دندان ها و حفظ آن ها می باشد. با این حال، شرایط هر بیمار منحصر به فرد است و روند درمان باید متناسب با نیاز های هر فرد انجام گیرد. بنابراین، مهم است که بیمار با دندانپزشک خود گفتگوی مفصلی داشته باشد تا اطلاعات و راهنمایی های خاصی بر اساس وضعیت خود دریافت کند. میزان موفقیت درمان ریشه دندان در حدود ۹۰ درصد ثبت شده است.
ابزارهای مورد استفاده در روش درمان ریشه
درمان ریشه، یک روش دندانپزشکی ساده نیست. برای انجام این درمان، متخصص اندودنتیست حرفه ای از ابزارهای تخصصی استفاده می کند. در اینجا لیست ابزارها و توضیح مختصری راجع به هرکدام از آنها آمده است:
فرز اندو
اولین ابزاری که هر متخصص دندانپزشکی در انجام درمان ریشه دندان از آن استفاده می کند، فرزهای ریشه یا فرز اندو است. این ابزار به هندپیس های یونیت دندانپزشکی متصل می‌شود و با عمل تراشیدن، قسمت داخلی دندان را باز می کند تا کانال ها برجسته تر شوند. بنابراین، هنگامی که یک متخصص ریشه می خواهد به طور کامل و دقیق به کانال ریشه دسترسی داشته باشد، از این ابزار برای بزرگ کردن حفره دندانی شما استفاده می کند. انواع مختلفی از ابزارهای فرز بر اساس اندازه و رنگ آنها موجود است. یکی از مزایای اصلی استفاده از فرز دسترسی به محفظه پالپ است. اندودنتیست از انواع فرز برای دسترسی به قسمت های مختلف حفره دندان و کانال ریشه استفاده می کند. فرزها در یک جعبه ابزار مفید عرضه می شوند.
روت کانال اکسپلورر
کاوشگر کانال ریشه یک ابزار کوچک و نوک تیز است که برای بررسی داخل دندان و پیداکردن کانال ریشه به کار می رود. اندودنتیست با استفاده از فرز کاوشگر مکان دقیق کانال ها را پیدا می نماید و همچنین در صورت وجود انحراف در کانال ها دندانپزشک را از وجود آن آگاه می کند. این یک ابزار بادوام با ساختار فولادی ضد زنگ است و به جراح دندان کمک می کند قبل از فرآیند شکل دهی و تمیز کردن محل کانال را تعیین کند.
لنتولو (Lentulo)
داندانپزشک شما به کمک لنتولو یا بیل مکانیکی بافت داخل ناحیه داخلی دندان شما را برمی دارد. این ابزار یک میله باند و باریک مارپیچی و شبیه کاوشگر کانال ریشه است، با این تفاوت که از نظر اندازه متفاوت هستند. لنتولو تیزتر و طولانی تر از کاوشگر کانال ریشه است.
براچ خاردار
براچ خاردار برای برداشتن بافت پوسیده دندان ضروری است. متخصصان همچنین براچ خاردار را به عنوان ابزاری می شناسند که مقادیر زیادی از بافت عفونی را از بین می برد. در طول عمل، اندودنتیست ها بیشترین نیاز را به استفاده از این ابزار دارند. طراحی خاص آن به حرفه ای ها اجازه می دهد تا به سرعت از آن استفاده کنند و به گونه ای که شما کمترین ناراحتی را احساس کنید. جنس براچ ها از استنلس استیل است و دارای خاصیت انعطاف پذیری هستند.
فایل ها و Reamers
اندودنتیست ها در طول عمل ریشه برای تمیز کردن و شکل دهی به کانال ریشه به این ابزار دستی نیاز دارند. در عین حال، آنها می توانند به حذف مواد عفونی، آسیب دیده و مرده از کانال ریشه کمک کنند. فایل ها به شکل دهی حفره دندان برای حمایت از پر شدن کمک می کنند.. این ابزار معمولا از فولاد ضد زنگ یا آلیاژ نیکل – تیتانیوم ساخته می شود و به دو دسته فایل دستی و فایل های روتاری تقسیم می شود.
Gates-Glidden Drills
برای باز کردن کانال، متخصصین ریشه از این نوع مته مخصوصاً برای دندان های آسیاب استفاده می کنند. این ابزار همچنین به از بین بردن گوتاپرکا در طول درمان مجدد کانال ریشه کمک می کند. گوتاپرکا ماده ای شبیه بتونه است و اندودنتیست ها از آن برای پرکردن کانال های ریشه استفاده می کنند.
پیزو ریمر (Peeso Reamer)
پیزوریمر از ابزارهای درمان ریشه است که برای تراش دادن بافت های سخت دندان تاج به کار می رود. اندودنتیست ها بیشتر از این ابزار برای ناحیه کرونال کانال ریشه استفاده می کنند. متخصصان همچنین از این ابزار برای حذف گوتاپرکا در طول درمان مجدد نیز استفاده می کنند.
ابزار آلتراسونیک
این نوع ابزارها کانال های کلسیفیه را باز می کنند و مواد ریشه و ترمیمی را از کانال داخل دندان حذف می کنند. ابزارهای اولتراسونیک صداهایی از طریق ارتعاش منتشر می کنند.
مراقبت های پس از درمان ریشه
پس از درمان ریشه، مواردی که باید توسط بیمار در نظر گرفته و رعایت شود عبارتند از:
- بهداشت روزانه دندان را بدون وقفه ادامه دهد.
- تا یک ساعت بعد از درمان از مصرف غذا خودداری کند و از گاز زدن غذا های سفت و ترد تا پایان فرآیند درمان ریشه خودداری کند. همچنین تا موقع برداشتن پانسمان عصب کشی و پرکردن دندان غذا را با دندان های سمت مقابل بجود.
- تا مدتی بعد از عمل درمان کانال ریشه از مصرف مواد سرد یا گرم و داغ یا یخ خودداری کند.
- برای جلوگیری از عفونت های بعد از درمان، حداقل یک بار در روز از نخ دندان استفاده کند.
- داروهایی که جراح دندانپزشک برای بعد از جراحی تجویز کرده را به طور منظم مصرف کند.
- از مصرف غذاهای شیرین و چسبناک خودداری کند.
نتیجه گیری
درمان ریشه یک فرآیند درمانی پیچیده برای برداشتن پالپ عفونی از دندان است. با وجود اینکه دندانپزشکان عمومی می توانند درمان ریشه را انجام دهند، شما می توانید به متخصص اندودنتیست نیز مراجعه کنید، زیرا آن ها در انجام این روش تخصص دارند.
