زخم هایی که در دهان ایجاد می شوند می تواند دردناک باشد و بسیاری از فعالیت های عادی ما مانند خوردن و صحبت کردن را برایمان دشوار کنند. زخم دهان اغلب به صورت زخم های دردناک سفید و قرمز رنگ در دهان ظاهر می شوند. آسیب های دهان معمولاً در نتیجه تروما، عفونت ناشی از ایمپلنت یا دیگر موارد، بیماری های زمینه ای، وسایل دندانپزشکی مانند بریس یا دندان مصنوعی، یا بر اثر خوردن یا آشامیدن غذاهای اسیدی یا داغ به وجود می آیند. با این حال، گاهی اوقات نیز علت به وجود آمدن آنها ناشناخته است.
خوشبختانه، در بیشتر مواقع زخم دهان پس از یک هفته یا کمی بیشتر به خودی خود برطرف می شود. همچنین اقدامات زیادی وجود دارد که می توان در خانه انجام داد تا به کاهش علائم آن کمک کند. در مواردی که وجود هر گونه زخم در بافت، برای مدت طولانی ادامه پیدا می کند، باید به پزشک یا دندانپزشک برای تشخیص و درمان مناسب اطلاع داده شود. این مقاله اطلاعات نسبتا کاملی را در مورد علائم، علل، درمان ها و نکات پیشگیری از این نوع زخم ها ارائه می دهد.
در مطالعه ای که بر روی 1134 دانش آموز انجام شد، تقریباً 33 درصد از دانش آموزان گزارش دادند که ابتلا به زخم های مکرر در دهان را تجربه کرده‌اند. از 33 درصد دانش آموزان با سابقه زخم دهانی مکرر، بیش از 27 درصد از دانش‌آموزان دچار نوعی استرس بودند.
زخم دهان چیست؟
زخم ها و آسیب های دهان ضایعاتی هستند که می توانند در هر جایی از دهان از جمله لثه ها، لب ها، گونه ها، زبان و سقف دهان ایجاد شوند. این ضایعات اغلب دردناک هستند و در دهان به صورت ضایعه ای گرد با حاشیه های ملتهب قرمز و مرکز قرمز، زرد یا سفید ظاهر می شوند. شما ممکن است وجود یک زخم منفرد یا چندین زخم را در یک زمان تجربه کنید. این زخم ها باعث می شوند تا عمل جویدن و صحبت کردن بسیار اذیت کننده باشد. برخی از زخم ها و آسیب های دهانی بدون درمان از بین می روند، در حالی که برخی دیگر ممکن است نیاز به درمان داشته باشند.
علائم زخم دهان چیست؟
درد هنگام مسواک زدن: همانطور که گفته شد، این نوع زخم ها می تواند دردناک باشد و همچنین می تواند انجام فعالیت های روزانه مانند مسواک زدن را برای ما چالش برانگیز کند. این زخم ها معمولاً به لمس بسیار حساس هستند و تماس مسواک با آنها ممکن است ضایعه را تشدید کند و باعث درد و ناراحتی شود.
تحریک درد ناشی از غذاهای اسیدی: غذاهای اسیدی، تند و ترش می توانند در صورت وجود زخم، آن را تحریک کنند. در مواقعی که دچار این نوع زخم ها هستید تمام تلاش خود را انجام دهید تا از خوردن غذاهایی مانند آجیل، چیپس، میوه های اسیدی و نوشابه های گازدار که می توانند باعث تحریک و التهاب و بدتر شدن زخم های دهان شوند، اجتناب کنید.
تورم در اطراف زخم ها: زخم های بافت دهان معمولاً دارای مرزهای مشخصی هستند که قرمز رنگ است و در اطراف لبه ها متورم هستند.
کاهش اشتها: اگر زخم و آسیب در دهان دارید ممکن است به دلیل درد دهان دچار بی اشتهایی شوید.
زخم های دردناک به رنگ های زرد، سفید یا قرمز: زخم های موجود در بافت دهان معمولاً به رنگ زرد، سفید یا قرمز و به شکل دایره کوچک یا بیضی ظاهر می شوند. یک مرز خارجی قرمز معمولاً زخم را احاطه می کند.
زخم های دهان روی زبان، گونه ها یا لب ها: این زخم ها به دلایل مختلفی می توانند روی زبان، گونه های داخلی یا داخل لب ها ظاهر شوند. این زخم ها معمولاً در قسمت داخلی دهان قرار دارند.
زخم های عود کننده که منجر به عفونت های مداوم می شود: زخم ها و آسیب های دهان ممکن است به دلیل محرک های خاصی مانند استرس یا غذاهای خاص به صورت مکرر ایجاد شوند. گاهی اوقات علت عود مجدد آنها ناشناخته است. اگر زخم ها و آسیب های دهانی مداوم را تجربه می کنید که از بین نمی روند، فوراً با ارائه دهندگان مراقبت های بهداشتی خود صحبت کنید.
زخم هایی که ادغام می شوند و به یک زخم بزرگ و ناهموار تبدیل می شوند: در برخی موارد، زخم های دهان ممکن است با هم ادغام شوند و زخم بزرگتری را ایجاد کنند. این موضوع می تواند بسیار دردناک باشد و منجر به ایجاد یک زخم بزرگ در دهان شود.
زخم هایی که در هر جایی از دهان ظاهر می شوند: زخم و آسیب دهان ممکن است در هر جایی از دهان شما ظاهر شود و شما ممکن است وجود بیش از یک آسیب را در یک زمان تجربه کنید.
عوامل ایجاد زخم دهان
گاز گرفتن گونه یا زبان: گاز گرفتن تصادفی گونه یا زبان ممکن است باعث ایجاد زخم شود.
آلرژی: واکنش های آلرژیک به برخی از باکتری ها، غذاها یا مواد خوراکی ممکن است منجر به ایجاد زخم و آسیب بافت ها شود.
بریس ها یا نگهدارنده های ارتودنسی: بریس ها یا سایر وسایل ارتودنسی مانند نگهدارنده های نامناسب ممکن است باعث ایجاد زخم های تروماتیک دهان شوند.
کمبود ویتامین: کمبود برخی از ویتامین ها و مواد معدنی با وجود این زخم ها مرتبط است. از جمله این ویتامین ها و مواد معدنی می توان به آهن، ویتامین B3، ویتامین C، اسید فولیک یا ویتامین B12 اشاره کرد.
خمیر دندان: سدیم لوریل سولفات (SLS)، یک ماده شناخته شده موجود در خمیر دندان است که تحقیقات نشان داده است که این ماده با ایجاد این زخم ها مرتبط است.
غذاهای اسیدی: حساسیت به غذاهای اسیدی مانند قهوه، مرکبات و نوشابه‌های گازدار می تواند باعث تحریک بافت دهان و ایجاد زخم و آسیب در بافت شود.
تغییرات هورمونی: تغییرات هورمونی، مانند تغییرات در دوران بارداری، قاعدگی و یائسگی ممکن است منجر به بروز این نوع زخم ها شود.
سوختگی ها: سوزاندن دهان با غذاها یا نوشیدنی های داغ می تواند باعث ایجاد زخم در بافت دهان شود.
استرس و اضطراب: تحقیقات نشان داده است که ارتباط بالقوه ای بین استرس های عاطفی و ایجاد زخم ها و آسیب دهان وجود دارد.
بیماری های گوارشی: شرایط گوارشی از جمله بیماری التهابی روده (IBD)، بیماری کرون و کولیت اولسراتیو ممکن است به طور بالقوه منجر به تشکیل زخم دهان به عنوان عارضه این بیماری ها شود.
شرایط خود ایمنی: بیماری های خود ایمنی مانند لوپوس یا پمفیگوس می توانند به راحتی باعث ایجاد این نوع زخم ها شوند.
کمبود خواب: خواب برای عملکرد طبیعی بدن ضروری است و وقتی خواب کافی وجود نداشته باشد، هورمون های بدن تغییر می کنند. این تغییر در هورمون ها نیز می تواند باعث ایجاد زخم و آسیب های دهان شود.
عفونت های ویروسی: عفونت‌های ویروسی، مانند ویروس هرپس سیمپلکس (HSV) که یک ویروس مسری است و از طریق بزاق آلوده منتقل می شود، باعث ایجاد تاول های کوچک، دردناک و مملو از مایع روی پوست، دهان و لب های بیرونی می شود. این ویروس به اعصاب حمله می کند و ممکن است به صورت بدون علامت در بدن وجود داشته باشد و هنگام وجود فشارهای عصبی و استرس به حالت فعال در آید.
آسیب های ناشی از مسواک: ضربه های دهانی مانند آسیب های ناشی از برخورد مسواک می تواند بافت دهان شما را تحریک کند و منجر به زخم ها و آسیب به شود.
دندان های نامرتب: نامرتبی دندان ها می تواند باعث ایجاد زخم در دهان شود، زیرا ممکن است دندان ها به بافت دهان شما ساییده شوند و باعث آسیب بافتی شوند؛ همچنین نامرتب بودن دندان ها می تواند موجب شود تا پلاک های دندانی به طور کامل با مسواک از بین نروند و تجمع پلاک ها در اطراف بافت لثه باعث ایجاد زخم و التهاب در لثه ها شود.
عوامل ژنتیکی: بر اساس تحقیقات، ژنتیک نیز ممکن است در ایجاد زخم های بافت های دهان نقش داشته باشد.
اختلالات خونی: اختلالات خونی از جمله بیماری بهجت، لوسمی و کم خونی ممکن است باعث ایجاد زخم ها و آسیب شود.
انجام کارهای دندانپزشکی: کارهای دندانپزشکی مانند پر کردن، جرم گیری یا عصب کشی دندان ممکن است منجر به آسیب تصادفی بافت شود که می تواند منجر به ایجاد زخم در بافت درونی شود.
سرطان: سرطان دهان نیز ممکن است باعث ایجاد زخم در بافت دهان شود که این زخم احتمالا برای طولانی مدت باقی می ماند. بی حسی بدون دلیل در دهان، صورت یا گردن، ایجاد مشکل در جویدن، بلع و صحبت کردن در این گونه زخم ها دیده شود. علل سرطان دهان احتمالا استفاده از سیگار، تنباکو، مصرف نوشیدنی های الکلی، قرار گرفتن در معرض آفتاب زیاد و ثابت می باشد. سرطان دهان همچنین با ویروس پاپیلوما انسانی یا HPV مرتبط هستند.
انواع زخم ها
زخم هرپتی فرم (HU): زخم های هرپتی فرم نوعی از آفت است که اندازه آن معمولاً بسیار کوچک است و در دسته هایی از حدود 10 تا 100 زخم ظاهر می شود. آنها بدون ایجاد اسکار در عرض 2 هفته بهبود می یابند.
آفت دهان: آفت ها زخم های کوچکی به شکل بیضی یا گرد با ظاهری سفید، خاکستری یا زرد هستند که اطراف آنها ملتهب و قرمز رنگ می باشد. آفت ها دردناک هستند اما تمایل دارند خود به خود و ظرف مدت چند هفته بهبود یابند.
تبخال: تبخال تاول هایی پر از مایع هستند که در قسمت بیرونی دهان و لب ها ظاهر می شوند و رنگ آنها عموماً سفید یا قرمز است. تبخال دهان در اثر عفونت ویروسی با ویروس هرپس سیمپلکس نوع 1 (HSV-1) ایجاد می شود. بروز اولیه آن ممکن است شامل علائم خفیف شبیه آنفولانزا باشد. تبخال می تواند از طریق بوسیدن، ظروف مشترک و سایر اشکال تماس و از طریق بزاق منتقل شود.
زخم های تروماتیک: زخم های تروماتیک می توانند به دلیل حوادثی مانند گاز گرفتن گونه یا زبان، فشردن یا ساییدن دندان ها، وسایل دندانپزشکی یا آسیب به دهان ایجاد شوند. سایر مشکلات دندانی مانند شکستگی دندان، پوسیدگی دندان، یا نامرتب بودن دندان نیز ممکن است باعث ایجاد زخم های تروماتیک شود.
زخم های جزئی: زخم های جزئی کوچک و گرد هستند که با التهاب قرمز احاطه شده اند. این زخم ها بدون ایجاد اسکار تقریباً طی دو هفته به خودی خود بهبود می یابند.
زخم های اصلی: زخم های اصلی از نظر اندازه بزرگ تر از زخم های جزئی هستند و اغلب به زمان بیشتری برای التیام نیاز دارند. در زخم های اصلی پس از بهبودی معمولاً جای زخم باقی می ماند.
زخم آفتی: زخم آفتی که به عنوان زخم شانکر نیز شناخته می شود، یک ضایعه دردناک دهانی غیر مسری است. آنها در داخل دهان قرار دارند و بیشتر از دو هفته دوام ندارند.
درمان زخم دهان
ژل های ضد عفونی کننده: بسیاری از ژل های ضد عفونی کننده بدون نسخه، برای کمک به کاهش درد دهان ناشی از زخم های بافت دهان و بهبود آنها طراحی شده اند.
پمادهای استروئیدی: پمادهای استروئیدی معمولاً برای کاهش درد دهان و افزایش سرعت بهبود زخم ها تجویز می شوند.
دهانشویه های دارویی: دهانشویه های دارویی ممکن است برای کمک به کاهش درد زخم و آسیب و تسریع روند بهبود توصیه شود.
نیکوراندیل: پزشک متخصص شما ممکن است نیکوراندیل را برای درمان زخم ها و آسیب های بافت توصیه کند. این نوع دارویی است که گاهی برای درمان درد قفسه سینه نیز استفاده می شود.
بتا بلاکرها: بتا بلاکرها یا مسدود کننده های بتا که معمولاً برای درمان فشار خون بالا استفاده می شوند، ممکن است برای درمان زخم ها و آسیب دهان نیز توصیه شوند.
درمان با لیزر: در مواردی که زخم ایجاد شده در بافت شدید است و به صورت مکرر ایجاد می شود، درمان لیزر ممکن است توسط متخصص دندانپزشک شما برای تسکین درد و جلوگیری از عفونت مجدد توصیه شود.
قرص های کورتیکواستروئیدی: قرص‌های کورتیکواستروئیدی ممکن است به کاهش درد زخم و تسریع بهبودی کمک کنند.
چگونه از زخم دهان پیشگیری کنیم؟
از مسواک و نخ دندان استفاه کنید: حتماً حداقل دو بار در روز مسواک بزنید و روزانه نخ دندان بکشید تا از عفونت دهان و دندان جلوگیری کنید و از زخم دهان جلوگیری کنید. لازم است بدانید که از ۵ سطحی که دندان های آسیای ما دارند سه سطح آن با مسواک تمیز می شود و دو سطحی که در تماس با دندان های مجاور است تنها با استفاده از نخ دندان تمیز می شود.
دهان را با آب نمک شستشو دهید: شستشو با آب نمک گرم، چند بار در روز، به دلیل خاصیت ضدعفونی کنندگی که دارد می تواند به تسکین درد کمک کند و به روند بهبود زخم و آسیب بافت ها کمک کند.
از دهانشویه دارویی استفاده کنید: متخصص پزشکی یا دندانپزشکی شما ممکن است استفاده از دهانشویه تجویزی را برای کمک به بهبود زخم و آسیب بافت دهان توصیه کند. این دهانشویه ها اغلب حاوی مواد ضد میکروبی برای کمک به جلوگیری از عفونت دهان هستند.
از مسواک نرم استفاده کنید: انجمن دندانپزشکی آمریکا (ADA) استفاده از مسواک نرم را برای به حداقل رساندن تحریک حفره دهان توصیه می کند. از استفاده از مسواک های سفت و دهانشویه هایی که حاوی محرک هایی مانند سدیم لوریل سولفات (SLS) یا الکل هستند خودداری کنید. مسواک های سفت علاوه بر اینکه موجب تحریک زخم یا ایجاد زخم می شوند باعث آسیب به مینای دندان نیز می شوند.
هیدراته بمانید: نوشیدن آب برای حفظ سلامت خود و جلوگیری از کم آبی بدن ضروری است. همچنین می تواند به کاهش زخم های دردناک کمک کند.
رژیم غذایی تازه و سالم داشته باشید: برای حفظ سلامت لبخند و بدن خود یک رژیم غذایی مغذی و متعادل داشته باشید. مطمئن شوید که مقادیر کافی میوه و سبزیجات در طول روز مصرف می کنید و مقدار مناسبی از ویتامین ها و مواد معدنی را در رژیم غذایی خود دارید.
از مصرف غذاهای تند و ترش خودداری کنید: از مصرف غذاهای تند یا ترش خودداری کنید، زیرا می توانند دهان شما را تحریک کنند. به عنوان مثال ادویه جات، سس تند، لیمو، لیموترش و نوشیدنی های گازدار یا کافئین دار را محدود کنید.
استرس خود را کاهش دهید: استرس نقش مهمی در سلامت ما از جمله سلامت دهان و دندان دارد. خواب کافی و فعالیت های کاهش دهنده استرس مانند ورزش و تمرین های تمرکز حواس ممکن است به کاهش خطر ابتلا به زخم ها و آسیب های دهان کمک کند.
تفاوت بین زخم دهان و سرطان
زخم های دهان و سرطان می توانند با علائم متفاوتی ظاهر شوند و نشانه های خاصی وجود دارد که هنگام رمزگشایی بین این دو باید به دنبال آنها باشید. زخم های دهان معمولاً دردناک هستند، در حالی که سرطان اغلب بدون علامت است. زخم‌ها و آسیب های دهان معمولاً مسطح با تغییر رنگ سفید و زرد هستند و اغلب پس از حدود دو هفته ناپدید می‌شوند. از سوی دیگر، سرطان دهان می تواند صاف یا برجسته با ظاهری سفید یا قرمز ظاهر شود که تمایل به ماندگاری نامحدود دارد.
بیشتر زخم های دهان پس از یک تا دو هفته ناپدید می شوند. در مواردی که این نوع زخم بیش از 3 هفته طول می کشد، لازم است که فوراً به ارائه دهندگان مراقبت های بهداشتی مراجعه کنید.
زخم های دهان مسری نیستند و از طریق بزاق منتقل نمی شوند. با این حال، تبخال، که به عنوان تاول تب نیز شناخته می شود، توسط ویروس هرپس سیمپلکس ایجاد می شود و مایع درون آن مسری است. تبخال در مکان های متفاوتی نسبت به این زخم ها ایجاد می شود و معمولاً در قسمت بیرونی دهان، لب ها و پوست صورت دیده می شود.
زخم های دهان بسیار شایع هستند و معمولاً بدون مداخله قابل رفع هستند. با این حال، در صورت بروز علائم شدید باید حتما به پزشک مراجعه کرد. این علائم عبارتند از: زخم هایی که بیش از 3 هفته طول می کشد، تب، اسهال، زخم های بدون علامت، زخم های حرکتی غیر طبیعی بزرگ، دردی که با دارو تسکین نمی یابد، زخم ها و آسیب های دهانی در قسمت بیرونی لب و زخم های جدیدی که قبل از بهبود زخم های قدیمی ظاهر می شوند.
نتیجه گیری
زخم های دهان ممکن است یک تجربه ناراحت کننده باشند. خوشبختانه، بیشتر انواع این زخم ها و علائم آن ها بدون درمان ناپدید می شوند. مراقب علائم این نوع زخم باشید و اگر زخم های شما بیش از 3 هفته باقی ماند، با متخصصان مراقبت های بهداشتی خود برای راهنمایی و درمان صحبت کنید.