دندان هایی که به درستی و در یک راستا در فک قرار گرفته اند، یک لبخند سالم و زیبا را می سازند و سلامت دهان و دندان را تضمین می کنند. ارتودنسی نوعی روش درمانی است که همزمان با بهبود توانایی شما در صحبت کردن و جویدن، به پیشگیری از اقدامات جدی دندانپزشکی در مراحل بعدی زندگی کمک شایانی می کند. مشکلاتی مانند بیماری لثه، پوسیدگی دندان و شکستن دندان ها همگی با روش های ارتودنسی قابل پیشگیری هستند. برای اینکه متوجه شویم ارتودنسی چگونه از این مشکلات پیشگیری می کند باید بدانیم که ارتودنسی چیست و روش انجام ارتودنسی چگونه است.
ارتودنسی چیست؟
ارتودنسی همان درمان نامرتبی دندان ها و فک ها می باشد که این نامرتبی خود اوربایت و آندربایت، دندان های کج یا شلوغ و دندان هایی با فضای زیاد بین آنها را شامل می شود. متخصص ارتودنسی فردی است که پس از گذراندن دوره عمومی دندان پزشکی دوره تخصص را با موفقیت طی کرده و در انجام این دسته از درمان ها تخصص دارد و از دستگاه های خاصی مانند بریس و نگهدارنده برای رفع این مشکلات استفاده می کند.
روش انجام ارتودنسی
به طور کلی برای تمامی روش های انجام ارتودنسی که دندان های شما را تراز می کند و بایت شما را بهبود می بخشد، از یک دستگاه ثابت یا متحرک استفاده می شود. روش های انجام ارتودنسی می توانند بسیار گسترده باشند و چندین سال طول بکشند، اما تاثیر طولانی مدت و مادام العمر آن بدون شک ارزش چند سال انتظار را دارد. پس از درمان ارتودنسی، کارهای روزمره مانند جویدن، گاز گرفتن، صحبت کردن، نخ دندان کشیدن و مراقبت از دندان ها بسیار آسان تر خواهد شد.
افراد در شیوه مراقبت از دهان و دندان ها و مشکلات دندانی متفاوت هستند، به همین دلیل است که انواع مختلفی از روش های ارتودنسی وجود دارد. متخصص ارتودنسی دندان های شما را معاینه می کند و از سر و دهان شما رادیوگرافی می گیرد تا نیازهای شما را مشخص کند و سپس برنامه درمانی شما را بر اساس این نتایج مشخص خواهد ساخت.
در اینجا چهار نوع متداول روش انجام ارتودنسی و اقدامات لازم برای آن را بررسی می کنیم.
۱- بریس های فلزی
رایج ترین روش انجام ارتودنسی بریس های فلزی سنتی می باشند. در این درمان براکت ها به دندان ها متصل شده و سپس با سیم به یکدیگر متصل می شوند. بریس ها روی دندان ها فشار وارد می کنند و باعث می شوند تا دندان ها به موقعیت مناسب خود در دهان بیمار حرکت کنند.
با گذشت زمان، متخصص ارتودنسی سیم ها را سفت و تنظیم می کند، براکت ها را به دندان ها اضافه می کند و الاستیک های ارتودنسی را وارد این روش درمان می کند. الاستیک های ارتودنسی یا نوارهای لاستیکی کوچکی که به براکت های فلزی قلاب می شوند، به صورت پشت سر هم کار می کنند تا به تراز شدن فک کمک کنند. در کل زمان مورد نیاز برای درمان با بریس های سنتی در هر بیمار متفاوت است و بسته به شرایط فک، دهان و دندان های بیمار ممکن است تا چندین سال هم طول بکشد.
۲- اینویزیلاین دندان
اینویزیلاین یا همان ارتودنسی نامرئی یا شفاف، یک روش درمان اصلاحی است که بیشتر برای دندان های جلو استفاده می شود و به صورت شفاف یا نامرئی است. این روش در واقع از مجموعه ای از الاینرها از جنس پلاستیک شفاف ساخته شده است که بر روی دندان ها قرار می گیرند و با تغییر جزئی مکان دندان ها به تدریج آن ها را به جای خود می آورند.
اینویزیلاین یک گزینه عالی و یک درمان مناسب برای افرادی است که نیاز به اصلاح در ردیف دندان های خود دارند و مشکلات شدید بایت ندارند. این درمان در حرکت نامحسوس دندان ها تخصص دارد، در این روش انجام ارتودنسی تغییرات گسترده ای در محل و ردیف دندان ها ایجاد نمی شود. برای بیمارانی که نیازهای ارتودنسی شدید تری دارند، معمولاً همان بریس های فلزی سنتی توصیه می شود.
روش درمانی اینویزیلاین به این صورت است که متخصص ارتودنسی یک سری ترازهای پلاستیکی شفاف روی دندان ها قرار می دهد که دندان های شما را کم کم حرکت می دهد. این الاینرها با استفاده از فناوری تصویر برداری کامپیوتری خاص، به صورت سفارشی و فقط برای دهان شما ساخته می شوند. هر الاینر برای یک تا دو هفته درمان طراحی شده است و کل زمان درمان حدود 12 تا 18 ماه طول می کشد.
برای استفاده از تراز کننده های اینویزیلاین، کافی است آنها را روی دندان های خود قرار دهید و به مدت 22 ساعت در روز از آنها استفاده کنید. همچنین می‌توانید برای خوردن و تمیز کردن دندان‌های تان الاینرها را بردارید، حتی برخلاف بریس های فلزی، می توانید در حین انجام درمان با اینویزیلاین، غذاهای سفت، ترد و چسبناک بخورید. نخ دندان کشیدن روزمره نیز بسیار آسان تر است.
۳- بریس های زبانی
یکی دیگر از گزینه های درمان و روش های انجام ارتودنسی بریس‌های لینگوال یا بریس های زبانی است که به جای جلو، در پشت دندان ها قرار می گیرند. براکت ها و سیم ها نیز در این روش استفاده می شوند، اما به جای جلوی دندان، آن ها به پشت دندان ها متصل می شوند. این نوع بریس ها تحت عنوان بریس های پشت زبانی نیز شناخته می شوند و جز بریس های ثابت به شمار می رومد. بریس های زبانی یا لینگوال بیشتر در ارتودنسی بزرگسالان رایج هستند، اما باز هم بسته به نیازهای منحصر به فرد دهان شما، ممکن است بهترین گزینه درمانی نباشد. هرچند بریس های زبانی جز روش های ارتودنسی نامرئی به شمار می روند که یک مزیت برای بیماران محسوب می شود، اما مشکلاتی مانند التهاب زبان در روزهای اول استفاده و همچنین صحبت کردن سرزبانی را نیز برای بیمار ایجاد می کنند. همچنین قیمت بالاتری تری نسبت به روش درمانی اینویزیلاین دارند. با متخصص ارتودنسی خود در مورد اینکه آیا بریس های لینگوال در درمان شما موثر هستند یا خیر حتما صحبت کنید.
۴- نگهدارنده ها
هنگامی که بریس های فلزی خود را برداشتید، باید برای مدت معینی از نگهدارنده استفاده کنید. نگهدارنده ها به حفظ موقعیت دندان های تازه تراز شده شما کمک می کنند تا دوباره به حالت قبل جابجا نشوند. در این روش متخصص ارتودنسی شما از یک نگهدارنده متحرک یا یک نگهدارنده فلزی ثابت برای شما استفاده خواهد کرد که به طور دائم به پشت دندان شما متصل می شود. نگهدارنده های متحرک مخصوص شما ساخته شده اند تا به طور ایمن روی کام شما قرار بگیرند. نگهدارنده های متحرک نیز سیمی دارند که روی دندان شما می رود، اما مانند بریس های فلزی به براکت نیاز ندارند. در این مرحله ممکن است برخی از نگهدارنده های پلاستیکی شفاف مانند اینویزیلاین نیز روی دندان های شما قرار گیرند.
ممکن است نگهدارنده ها در طول درمان نیاز به تنظیم توسط متخصص ارتودنسی داشته باشند، اما معمولاً نسبت به بریس ها نیاز به نگهداری کمتری دارند. در نهایت، ارتودنتیست شما ممکن است تصمیم بگیرد که شما باید از نگهدارنده خود فقط در شب استفاده کنید یا در طول روز هم به آن نیاز دارید.
شرایط لازم برای انجام انواع ارتودنسی
اکثر متخصصان بهداشت دهان و دندان تقریباً همیشه درمان ارتودنسی را به بیمارانی که دارای مال اکلوژن (بایت بد) هستند توصیه می کنند. بسته به نوع و شدت وضعیت بیمار، متخصص ارتودنسی یک یا چند مورد از موارد زیر را توصیه می کند:
- بریس هایی که دندان ها را با فشار دقیق، ملایم و ثابت جا به جا می کنند.
- نوارهای لاستیکی و سیم فلزی که عملکرد بریس ها را تکمیل می کنند.
- اینویزیلاین ها، الاینرهای دندانی شفاف که سفارشی نیز هستند و مانند بریس کار می کنند.
- ریتینرهایی که پس از تراز کردن مجدد دندان ها توسط بریس ها یا الاینرها استفاده می شوند و از برگشت دندان ها به موقعیت های قبلی و نامطلوب خود جلوگیری می کنند.
- ماسک های صورت و هدگیر ارتودنسی که رشد فک بالا یا پایین را هدایت می کند و در این فرآیند شکل آنها را نیز تغییر می دهد.
- منبسط کننده های کام، که باعث تغییر شکل و تشویق رشد فک بالا، در افرادی که فک کوچک دارند، می شود.
- جراحی، که می تواند آسیب ها و ناهنجاری های فک را اصلاح کند.
- دستگاه های انکوریج هدفمند، که ایمپلنت های کوچک و موقتی هستند و فشار هدفمندی را بر روی دندان ها وارد می کنند.
مراحل انجام ارتودنسی
1. مشاوره اولیه: در این مرحله بیمار اعلام می کند که می خواهد درمان ارتودنسی را انجام دهد. متخصص ارتودنسی سوالاتی در مورد تجربیات روزانه بیمار از مال اکلوژن می پرسد. او همچنین یک معاینه بصری از دهان بیمار انجام خواهد داد. در نهایت، متخصص ارتودنسی سوابق دندانی بیمار را بررسی می کند، که بیمار باید برای حداکثر استفاده از مشاوره اولیه خود، آنها را ارائه دهد.
2. ارزیابی بیمار: در مرحله بعد، متخصص ارتودنسی یک معاینه عمیق و دقیق انجام می دهد تا تصویر کاملی از دندان ها و ساختارهایی که آنها را پشتیبانی می کنند به دست آورد. این معاینه ممکن است شامل تصویربرداری پزشکی مانند اشعه ایکس و سی تی اسکن باشد. اطلاعات حاصل از ارزیابی بیمار به متخصص ارتودنسی اجازه می دهد تا یک برنامه درمانی سفارشی مختص خود بیمار تهیه کند.
3. ایجاد طرح درمان: متخصص ارتودنسی اکنون درمان های ارتودنسی ایده آل را برای بیمار خود شناسایی می کند. آنها پیشرفتی را ترسیم می کنند که پیش بینی می کنند در طول زمان در درمان بیمار خود ببینند. گاهی اوقات، متخصص ارتودنسی روش هایی مانند کشیدن دندان یا جراحی اصلاحی را به عنوان بخشی از یک برنامه درمانی بزرگتر توصیه می کند. آنها ممکن است این روش را در ابتدای درمان یا در وسط آن انجام دهند.
4. ساخت و نصب وسایل ارتودنسی: هنگامی که متخصص ارتودنسی دوره ی درمانی مناسبی را انتخاب کرد، از دندان های بیمار قالب می گیرد. قالب پایه ای برای دستگاه ارتودنسی سفارشی بیمار می شود. یک تکنسین دندانپزشکی از این قالب برای ایجاد وسیله ای استفاده می کند که به خوبی روی دندان های بیمار قرار می گیرد. سپس ارتودنتیست محصول نهایی را روی دندان های بیمار قرار می دهد. آنها به بیمار آموزش می دهند که چگونه با یک دستگاه ارتودنسی در دهان خود روز ها را سپری کند.
5. نظارت و تنظیم وسایل ارتودنسی: با اثربخشی درمان، ارتودنتیست پیشرفت درمان بیمار خود را بررسی می کند و در صورت لزوم تغییراتی را اعمال می کند. این مرحله پیوسته است و تنها زمانی به پایان می رسد که دندان ها و فک ها در تراز بهینه قرار گیرند. ارتودنتیست پس از نشستن دندان ها در محل جدید خود بدون خطر برگشت، پایان درمان ارتودنسی را اعلام می کند.