بیماری پریودنتال که به عنوان بیماری لثه نیز شناخته می شود، مجموعه ای از شرایط التهابی است که بر بافت های اطراف دندان تأثیر می گذارد. در صورتی که بیماری لثه درمان نشود، می تواند استخوان فک را که از دندان ها حفاظت می کند از بین ببرد و این موضوع می تواند باعث لق شدن دندان ها یا از دست دادن دندان های ما شود. اگرچه بیماری لثه شایع است اما معمولاً قابل پیشگیری است. این بیماری اغلب نتیجه عدم مراقبت از دهان و دندان و عدم رعایت بهداشت دهان و دندان می باشد.
انواع مشکلات لثه چیست؟
انواع شایع مشکلات لثه شامل موارد زیر است:
۱- شایع ترین مشکل لثه، التهاب لثه است که بیش تر در جمعیت بزرگسال شایع است. ژنژیویت نام دیگر التهاب لثه می باشد. علائم التهاب لثه شامل خونریزی در حین مسواک زدن، لثه های متورم و قرمزی لثه است. لثه های سالم عموما سفت و صورتی مرجانی به نظر می رسند و با تحریک خونریزی نمی کنند. البته لازم است بدانیم که ممکن است لثه ها به دلیل وجود رنگدانه در برخی از افراد تیره تر به نظر برسند که این مسئله طبیعی است و نباید با التهاب لثه اشتباه گرفته شود.
۲- دومین مشکل شایع لثه یک بیماری لثه است که به نام بیماری پریودنتال یا پریودنتیت شناخته می شود. پریودنتیت در ابتدا علائم مشابه ژنژیویت را نشان می دهد و نوعی از التهاب لثه بر اثر وجود باکتری هاست اما در نهایت منجر به از بین رفتن بافت لثه و استخوان فک انسان می شود. آسیب پریودنتیت به ویژه از این جهت نگران کننده است که از دست دادن بافت لثه و از دست دادن استخوان قابل ترمیم نیست. پریودنتیت معمولاً در طول زمان پیشرفت می کند و ممکن است تا زمانی که بیماری به مراحل بعدی آسیب و آسیب های جدی برسد، علائم دردناک ایجاد نکند. با توجه به این توضیحات متوجه می شویم که چرا بیماری لثه علت اصلی از دست دادن دندان ها است.
نکته: ژینژیویت همان حالت خفیف التهاب لثه ها است که اگر درمان نشود منجر به پریودنتیت می شود.
۳- یکی دیگر از مشکلات رایج لثه، تحلیل رفتن لثه است که می تواند افراد در هر سنی را درگیر کند اما در بزرگسالان شایع تر است. فرورفتگی یا تحلیل لثه زمانی است که ریشه دندان با جدا شدن خط لثه از محل چسبندگی اصلی خود در معرض دید قرار می گیرد. این علائم می تواند در نتیجه به بیماری تبدیل شود زیرا با تحلیل لثه، به مرور استخوان فک اطراف دندان نیز از بین می رود. واضح ترین علامت تحلیل لثه، بلندتر از حد طبیعی به نظر رسیدن دندان ها است. تحلیل لثه ها باعث آشکار شدن ریشه دندان می شود و ریشه هایی که توسط استخوان فک و لثه ها پوشانده نشده اند می توانند نسبت به دما حساستر باشند، بیشتر مستعد پوسیدگی هستند و زیبایی دهان و دندان ها را از بین می برد. تحلیل لثه، با علائمی مثل خونریزی حین مسواک زدن نیز همراه است.
علل تحلیل رفتن لثه عبارتند از: دندان قروچه، استفاده از تنباکو جویدنی، مسواک زدن بیش از حد تهاجمی با مسواک های سفت، لثه ضعیف ارثی، درمان ارتودنسی یا وارد شدن ضربه به دهان.
۴- یکی دیگر از مشکلات لثه، آبسه لثه (آبسه پریودنتال) است. این بیماری به صورت تاول یا برآمدگی حاوی چرک در لثه ظاهر می شود و در اثر یک عفونت باکتریایی ایجاد می شود که در پاکت عمیق لثه رخ می دهد و باعث درد و تورم می شود.
۵- یکی از مشکلات کمتر شایع که بر روی لثه ها تاثیر می گذارد، سرطان دهان است. سرطان دهان می تواند در تمام ساختارهای بافت نرم داخل دهان رخ دهد. این بیماری ممکن است بر روی لثه ها به صورت لکه قرمز یا سفید یا زخمی ظاهر شود که بهبود نمی یابد.
علل اصلی ایجاد بیماری های لثه چیست؟
علت اصلی بیماری لثه همانند اغلب بیماری های دهان و دندان تجمع باکتری ها و پلاک ها است. عوامل دیگری که در ایجاد بیماری لثه دخالت دارند به شرح زیر می باشند:
- افزایش سن
- استعمال دخانیات و نوشیدن مکرر الکل: این عادت عامل قوی در پیشرفت بیماری لثه و سرطان دهان است.
- تغییرات هورمونی
- بهداشت ضعیف دهان و دندان
- رژیم غذایی دارای مواد مغذی اندک(سوء تغذیه) : کمبود ویتامین یا مواد مغذی در رژیم غذایی می تواند بر توانایی بدن در مبارزه با عفونت ها، از جمله عفونت های مربوط به لثه، تأثیر منفی بگذارد.
- عوامل ژنتیکی: سابقه خانوادگی ممکن است بر افرادی که بیشتر مستعد مشکلات لثه هستند تأثیر بگذارد.
- استرس و فشار روحی
- برخی بیماری های خود ایمنی: با ضعیف شدن سیستم ایمنی بدن، افراد بیشتر در معرض ابتلا به بیماری لثه قرار می گیرند.
- دیابت
- فشردن یا ساییدن مکرر و کنترل نشده دندان ها (براکسیسم)
- مصرف داروهای خاص
علائم ایجاد بیماری لثه چیست؟
به طور کلی بیماری لثه می تواند نواحی مختلف دهان از جمله لثه ها، دندان ها یا نواحی دیگر را تحت تاثیر قرار دهد.
علائم بیماری لثه در لثه ها: لثه ها ممکن است قرمز، متورم، حساس و دچار خونریزی شوند و در موارد شدید تر ممکن است لثه از دندان ها جدا شود.
علائم بیماری لثه در دندان ها: دندان ها لق و حساس می شوند و در مواردی فرد در هنگام جویدن احساس درد می کند. همچنین ممکن است تغییراتی در زاویه قرارگیری دندان ها نسبت به فک رخ دهد.
علائم بیماری لثه در نواحی دیگر:
۱-بوی بد دهان به صورت مداوم، به علت حضور ترکیبات گوگردی فراری که باکتری های دهان را آزاد می کنند، از علائمی است که احتمالا بیماری لثه برای فرد به وجود می آورد.
۲-چرک بین دندان و لثه
۳-وجود زخم یا توده بر روی لثه ها که بیش از دو هفته طول بکشد.
دندانپزشکان چگونه مشکلات لثه را تشخیص می دهند؟
معاینه لثه توسط دندانپزشک می تواند بهترین راه را برای تشخیص و درمان مشکل لثه تعیین کند. پاکت های عمیق لثه ممکن است نشان دهنده بیماری لثه پیشرفته باشد. درمان بیماری لثه می تواند در مطب دندانپزشکی با تمیز کردن کامل دندان توسط دندانپزشک یا رعایت بهداشت دهان و دندان شروع شود. متخصص لثه (پریودنتیست) می تواند مشکلات پیشرفته لثه را که پس از درمان اولیه باقی می مانند، درمان کند.
روش های درمان انواع بیماری های لثه
برای درمان انواع بیماری های لثه راه های مختلفی وجود دارد. در ادامه درمان هایی که برای التهاب لثه و بیماری پریودنتال موثر است، می خوانید:
التهاب لثه
در مورد التهاب لثه، ممکن است به تمیز کردن حرفه ای دندان برای از بین بردن رسوب جرم و پلاک اطراف دندان نیاز باشد. این روش به لثه اجازه می دهد تا با گذشت زمان بهبود یابد. علاوه بر این، دستورالعمل های خاص بهداشت دهان و یک برنامه منظم برای مراقبت های معمول به همان اندازه برای حفظ سلامت لثه مهم هستند.
بیماری پریودنتال
درمان بیماری پریودنتال، معمولا دشوارتر است. گام اول معمولاً شامل تمیز کردن عمیق و حرفه ای دندان است که به آن ” جرم گیری و پلنینگ ریشه ” می گویند. این کار رسوبات و پلاک هایی را که در عمق لثه ها جمع شده اند، از بین می برد. همچنین می توان از داروها برای کنترل باکتری های آلوده کننده لثه استفاده کرد. این داروها به شکل دهانشویه های ضد میکروبی (ضد باکتریایی)، آنتی بیوتیک های خوراکی و آنتی بیوتیک هایی هستند که مستقیماً در پاکت های لثه قرار می گیرند. در نهایت، جراحی لثه روشی است که برای درمان نواحی که به جرم گیری و تمیز کردن ریشه و یا داروها پاسخ نمی دهند، وجود دارد. هدف از جراحی لثه برداشتن قسمت های بیمار بافت، حفظ لثه ها و استخوان های باقی مانده و ایجاد محیطی است که تمیز نگه داشتن آن آسان باشد. پریودنتیست‌ها جراحی های لثه ای مانند ژنژیوکتومی (برای اصلاح یا اصلاح مجدد لثه)، پیوند بافت (برای تقویت مناطق ضعیف خط لثه) و کاهش پاکت (برای از بین بردن پاکت های عمیقی که بقایای غذا و باکتری ها را به دام می اندازند) انجام می دهند.
نکات مفید
با رعایت نکات ساده زیر می توانید لثه ها و دندان های خود را سالم نگه دارید:
- دندان های خود را دو بار در روز با خمیر دندان حاوی فلوراید مسواک بزنید.
- برای از بین بردن پلاک بین دندان ها به طور منظم نخ دندان بکشید یا می توانید از وسیله ای مانند برس بین دندانی یا پین چوبی یا پلاستیکی تایید شده توسط یک متخصص دندانپزشکی استفاده کنید.
- مراجعه منظم به دندانپزشک برای معاینه و تمیز کردن حرفه ای دندان ها
- ترک سیگار و مشروبات الکلی
عواملی که باعث مشکلات لثه می شود؟
باکتری های دهان: یک دهان سالم میزبان یک جامعه پیچیده و پویا از باکتری ها است. وجود باکتری های دهان به طور کلی برای سلامت دهان مفید است. مشکلات زمانی شروع می شوند که تعادل باکتری ها در دهان تغییر کند. باکتری های دهان می توانند به صورت پلاک دندانی به دندان ها و لثه ها بچسبند. پلاک لایه نرم و چسبناکی است که هر روز روی دندان ها تشکیل می شود. اگر پلاک دندانی برای مدت طولانی باقی بماند، به یک رسوب تبدیل می شود که به دندان ها در نزدیکی لثه می چسبد. این حالتی است که با مسواک زدن یا نخ دندان کشیدن از بین نمی رود. علاوه بر این، محیطی را برای تجمع بیشتر پلاک های دندانی ایجاد می کند. با رشد بیش از حد پلاک های دندانی، تعادل باکتری های دهان به نسبت های ناسالم تغییر می کند.
با وجود پلاک دندانی، لثه ها به التهاب پاسخ می دهند. پاسخ سیستم ایمنی بدن ما از طریق التهاب، فرآیندی است که در نهایت می تواند منجر به از دست دادن چسبندگی لثه یا “رباط پریودنتال” و استخوان فک شود.
اجسام خارجی: سایر علل مشکلات لثه ممکن است شامل وجود اجسام خارجی باشد که بر لثه تأثیر می گذارد، مانند کانتور ضعیف دندان، یا حساسیت به مواد در کار دندانپزشکی.
عفونت ویروسی: ویروس ها نیز می توانند عامل بیماری لثه باشند. در کودکان، ژنژیووستوماتیت وضعیتی است که باعث علائم تورم و زخم در اطراف دهان یا لثه می شود. این بیماری ممکن است ناشی از عفونت باکتریایی یا ویروسی یا عدم رعایت بهداشت دهان و دندان باشد.
داروها: برخی داروها یا آسیب به غدد بزاقی می توانند با کاهش جریان بزاق در دهان، مشکلات لثه را ایجاد کنند که منجر به وضعیتی به نام خشکی دهان می شود.
علاوه بر این، بزاق برای کمک به تجزیه غذا برای هضم، کمک به بهداشت دهان و جلوگیری از خشک شدن بافت های دهان ضروری است. کاهش جریان بزاق یا کمبود کامل بزاق باعث رشد باکتری در دهان می شود که به نوبه خود می تواند منجر به پوسیدگی دندان و مشکلات لثه شود.
سرطان دهان: در مورد سرطان دهان، تغییرات ممکن است در سطح میکروسکوپی در یک سلول رخ دهد. اگرچه بدن ما مکانیسم هایی برای از بین بردن این سلول غیرطبیعی دارد، اما گاهی اوقات، سلول می‌تواند از این مکانیسم ها فرار کند و به سمت سرطان پیشرفت کند.