تجهیز مطب دندانپزشکی امری بسیار مهم و دغدغه اولیه همه دندانپزشکان است. برای تجهیز اصولی و درست مطب باید با کاربرد و انواع همه تجهیزات آشنا باشید. در این مطلب قصد داریم یکی از کاربردی ترین ابزارهای لازم در مطب را توضیح دهیم. با ما همراه باشید تا در خصوص توربین دندانپزشکی و کاربرد این وسیله ضروری مطالب مفیدی را بیان کنیم.
توربین دندانپزشکی چیست؟
پیش از اینکه سراغ انواع توربین دندانپزشکی برویم لازم است بدانیم Dental turbine چیست. توربین ابزاری است چرخنده با سرعت بالا که برای برداشتن نسج دندان و پوسیدگی در حداقل زمان به کار می‌رود. توربین ها به طور مستقیم به شیلنگ یونیت دندانپزشکی متصل اند و به موتور نیاز ندارند. مکانیسم کار چرخش توربین ها معمولا براساس عبور هوا و در نتیجه چرخش آنها می باشد.
انواع توربین
در حال حاضر دو نوع توربین دندانپزشکی در بازار موجود می باشند، مدل اول که با استفاده از فشار هوا شروع به کار می کنند و مدل دوم که با نام توربین برقی شناخته شده هستند، در حقیقت آنگل هایی هستند که سرعت آن ها در حدود 200000 دور در دقیقه می باشد و می توانند تراش های به نسبت یکدست تری را انجام دهند.
انواع توربین که با فشار هوا یا به طور برقی کار می کنند در سه مدل تولید شده اند که عبارتند از :
- پوش باتن یا فشاری
- آچاری
- نوری LED
نوع اتصال توربین دندانپزشکی به یونیت
Dental turbine از لحاظ نوع اتصال به یونیت دندانپزشکی، مینی یونیت و میکرویونیت در ۳ مدل تقسیم بندی می شود که عبارتند از:
۱- توربین دو سوراخ دندانپزشکی: توربین دو سوراخ دندانپزشکی بیشترین استفاده و بالاترین تعداد خرید را در کشور های هند و ایران دارد که در مدل های LED ، مدل هد کوچک و بزرگ ، هد با زاویه 45 درجه تولید شده اند.
۲- توربین چهار سوراخ دندانپزشکی: توربین چهار سوراخ به دلیل کاهش خطر انتشار عفونت، آلودگی و میکروب ها و همچنین کنترل بهتر، بیشتر در کشورهای اروپایی و آسیای شرقی، مورد استفاده قرار می گیرد.
۳- توربین چهار سوراخ فایبراپتیک دندانپزشکی: این نوع از توربین دندانپزشکی دارای دو ورودی منفی و مثبت جریان برق برای روشن کردن چراغ توربین دندانپزشکی می باشد.( توربین های دینام خارج که نیاز به برد و جریان برق درون یونیت دارند)
انواع توربین های دندانپزشکی نوری
انواع Dental turbine نوری را می توان به دو دسته فایبراپتیک و ال ای دی نیز تقسیم بندی نمود که به همین دو صورت در بازار عرضه می شوند:
۱- توربین ال ای دی: توربین های دندانپزشکی LED که جدیدترین نسل از توربین های نوری می باشند، دارای ژنراتور داخلی هستند و عبور هوا، این ژنراتورها را وادار به چرخش می کند و باعث ایجاد جریان الکتریسیته و در نتیجه روشن شدن LED توربین می شود.
۲- توربین فایبراپتیک: توربین دندانپزشکی فایبراپتیک که از نوع Dental turbine چهار سوراخ بوده، دارای دو عدد سری نیز برای انتقال جریان منفی و مثبت برای توربین می باشد که بر روی توربین قرار گرفته است. توربین های فایبراپتیک از طریق جریان برق 24 ولت و برد درون تابلت متصل به یونیت دندانپزشکی روشن می شوند.
توربین ها در انواع ال ای دی دار و معمولی ( بدون ال ای دی) در بازار عرضه می شوند. ال ای دی های توربین به دو روش روشن می شوند، جریان برق در نوع اول از طریق شیلنگ توربین و در نوع دوم از طریق دینام داخل توربین انتقال پیدا می کند.
مزایای توربین دندانپزشکی
اولین مزیت توربین های دندانپزشکی قیمت مناسب توربین نوع هوا محور می باشد که باعث شده به انتخاب محبوبی در بسیاری از مطب های دندانپزشکی تبدیل شود. دومین مزیت توربین هاي دندانپزشکی وزن کم آن هاست که می‌تواند خستگی دست دندانپزشک را در طول درمان های طولانی مدت به حداقل برساند. سومین مورد قابلیت اتوکلاو کردن Dental turbine می باشد که به راحتی قابلیت اتوکلاو کردن دارند و به آسانی قابل استریل شدن هستند و آخرین مزیت آن سرعت بیشتر آن ها نسبت به مدل های دیگر است.
معایب توربین دندانپزشکی
۱- گشتاور کمتر توربین های هوا محور نسبت به توربین برقی
۲- وابستگی توربین های هوا محور به فشار هوا که در صورت کاهش فشار هوا، سرعت توربین نیز کاهش پیدا می کند و همین علت باعث کاهش برداشت مواد پوسیده یا اضافی از سطح دندان خواهد شد.
3- توربین های هوا محور صدا و نویز بیشتری تولید می کنند و در هنگام تراش نیز لرزش بیشتری دارند.
انواع هد توربین
اندازه هد در انواع توربین ها متفاوت می باشد که هر کدام از توربین ها با توجه به اندازه سر، کارایی متفاوتی دارند که در ادامه به آنها می پردازیم.
توربین دندانپزشکی هد کوچک: توربین دندانپزشکی هد کوچک یکی از نمونه های توربین می باشد که با توجه به هد کوچکی که دارد قدرت مانور آن بیشتر است و در نتیجه به جهت استفاده برای دندان های اطفال و همچنین کار بر روی دندان‌های خلفی بزرگسالان که قابلیت دسترسی کمتری در انتهای فک بیمار دارند، مناسب می باشد.
توربین دندانپزشکی هد متوسط یا هد استاندارد: توربین هد استاندارد یا هد متوسط بیشترین کاربرد را در ترمیم های دندانپزشکی دارند. Dental turbine هد متوسط با توجه به اندازه استاندارد هد و مانور پذیری بالای آن، مناسب ترین گزینه برای اطفال و بزرگسالان می باشد و می توان کلیه دندان های خلفی و قدامی را به وسیله ی آن ترمیم نمود.
توربین دندانپزشکی هد بزرگ: توربین هد بزرگ نسبت به توربین هد کوچک از قدرت بیشتری برای برداشت پوسیدگی و مواد اضافی برخوردار می باشد. این توربین ها به دلیل داشتن هد بزرگ مانور پذیری کمتری دارند. اما داشتن پروانه های بزرگ تر، باعث می شود سرعت گردش فرز در این نوع از توربین ها بیشتر باشد.
نقش کوپلینگ ها در توربین
کوپلینگ ها برای اتصال راحت تر و ایمن تر توربین به شیلنگ های یونیت طراحی شده اند. کوپلینگ ها به دلیل سهولت در جا زدن و برداشتن توربین ها و همچنین چرخش بهتر توربین ها در دست های دندانپزشکان تعبیه شده اند؛ بدین صورت که توربین ها را می توان تا 360 درجه بدون اینکه شیلنگ آن بچرخد، جابه جا نمود. کوپلینگ ها در مدل های مختلف در بازار عرضه می شوند و برندهای مختلف با توجه به طراحی های منحصر به فرد خود، آن ها را بر روی توربین ها قرار داده اند.
نحوه کار توربین
دانستن نحوه کارکرد یک توربین دندانپزشکی به این دليل ضروری می باشد که متوجه شویم در هنگام کار با توربین های دندانپزشکی، بیشترین مشکلات در چه قسمتی ممکن است رخ دهد. توربین دندانپزشکی یکی از ابزارهای چرخشی در اینسترومنت دندانپزشکی می باشد که توسط فشرده سازی هوا مستقیماً از طریق شیلنگ یونیت دندانی و از طریق یک کوپلینگ هدایت می شود. توربین دندانپزشکی در بین تمام ابزارهای چرخشی در اینسترومنت دندانپزشکی، بالاترین سرعت (از 100000 تا 500000) و اما کمترین گشتاور را دارا می باشد. سرعت کار تقریباً نصف سرعت چرخش آزاد است.
به دلیل همین سرعت بالای توربین، گرمای اصطکاکی قابل توجهی توسط تمام نیروی محرکه روی روتور دوک تولید می شود و به همین دلیل است که برای خنک کردن توربین های دندانپزشکی از یک سیستم آبرسانی هوا و آب به صورت ادغام شده، استفاده می شود. توربین های دندانپزشکی برای انجام کارهایی که نیاز به تجهیزاتی با مقاومت بالا در حین درمان دارند مناسب هستند، از جمله برداشتن بافت سخت دندان مانند مینا یا مواد پروتزی که بسیار پرکار می باشند. در مواردی می توان از انواعی آنگل های دندانپزشکی نیز برای این موارد استفاده کرد، اما Dental turbine در این زمينه موثرتر خواهند بود.
قطعات توربین
مهمترین قسمت توربین دندانپزشکی روتور می باشد که تمام کارها را انجام می دهد. قطعات استاندارد تشکیل دهنده روتور عبارتند از:
- اسپیندل: محوری که در مرکز توربین می چرخد.
- سنبه: این قطعه داخل دوک قرار دارد و در حقیقت لوله ای است که سوراخی در آن تعبیه شده است.
- پروانه: این قطعه در وسط دوک قرار دارد. پروانه هوا را به داخل توربین می کشد و باعث می شود توربین بچرخد.
- بلبرینگ جلو
- یاتاقان عقب: در هر طرف پروانه یاتاقان هایی وجود دارد که با کاهش اصطکاک چرخش دوک را تسهیل می کنند.
- مهر و موم اورینگ: با مهر و موم اورینگ از تناسب و استحکام قطعات داخل قسمت سر توربین اطمینان حاصل می شود و همچنین لرزش آن کاهش پیدا می کند.
- واشر/ واشر موج: این قطعه فقط در هندپیس های دارای چاک خودکار برای ایجاد کشش جانبی استفاده می شود و توربین را روی درپوش فشار می دهد تا شروع به کار کند.
- اسلینگر: برای محافظت از یاتاقان در برابر گرد و غبار و آلودگی در قسمت جلویی نصب شده است.
نکات مهم هنگام خرید توربین
خرید تجهیزات دندانپزشکی روتاری کار به نسبت آسانی می باشد زیرا شما به عنوان یک دندانپزشک عادت دارید هر بار همان تجهیزات را تهیه کنید. اما، برای مثال، اگر بخواهیم به خرید یا استفاده از توربین‌های دندانپزشکی فکر کنیم، چه اتفاقی می‌افتد؟ در اینجاست که باید ویژگی ها و کارایی هر کدام از انواع توربین های دندانپزشکی را بدانیم و بتوانیم انواع توربین های دندانپزشکی با هم مقایسه کنیم و در نهایت توربینی را انتخاب کنیم که مناسب ترین گزینه برای نیاز ماست و بهترین کارایی را حین انجام کار روی دندان های بیمار به ما ارائه می دهد؛ بنابراین کار سخت تر می شود!
پس به ادامه مطلب توجه داشته باشید، زیرا در این قسمت قصد داریم همه چیزهایی را که باید برای خرید و استفاده از یک توربین دندانپزشکی مقرون به صرفه در نظر بگیرید را توضیح دهیم، که هم توربین دندانپزشکی که انتخاب می کنید بادوام باشد و هم برای درمان های شما در کلینیک دندانپزشکی موثر واقع شود و بهترین کارایی را ارائه دهد.
اندازه سر: هرچه اندازه سر توربین دندانپزشکی کوچکتر باشد، بهتر است زیرا امکان دید بهتری از محل انجام عمل برای دندانپزشک فراهم می شود. توربین دندانپزشکی سر کوچک یا توربین دندانپزشکی مینی هد بیشتر برای دندانپزشکی کودکان و بیمارانی که فک آن ها به اندازه مورد نیاز باز نمی شود، استفاده می شود. داشتن حداقل یک مورد توربین مینی هد در مطب ضروری و کارآمد می باشد.
گشتاور یا گشتاور پیچشی: گشتاور همان توانایی یک ابزار دوار مانند توربین دندانپزشکی برای ادامه چرخش با وجود مقاومت می باشد. بنابراین، هر چه گشتاور توربین دندانپزشکی بیشتر باشد، توانایی ادامه چرخش آن بیشتر است.
سروصدا: یک توربین دندانپزشکی غیر استاندارد علاوه بر اینکه صدای ناخوشایندی تولید می کند و باعث آزرده خاطر شدن بیماران می شود، در گذر زمان بر روی شنوایی دندانپزشک اثر منفی می گذارد و برای سلامت او مضر می باشد.
ارتعاش: طبق گفته موسسه ملی ایمنی و بهداشت در محل کار، ارتعاشات مداوم در دست و بازو می تواند تاثیر منفی بر متخصصان سلامت دندان و دندانپزشکان داشته باشد و باعث اختلالات عروقی، عصبی و عضلانی شود. تا حد زیادی، اثرات منفی ارتعاش به نوع فشار هنگام استفاده از توربین، وضعیت و زمان قرار گرفتن در معرض آن، بستگی دارد.
آب پاش ها: دو دلیل مهم برای پاشیدن آب روی محل انجام کار، توسط اسپری هوا و آب وجود دارد؛ دلیل اول برای خنک کردن دندان به جهت جلوگیری از گرم شدن بیش از حد پالپ و همچنین رها سازی و پاک سازی مواد در حال برداشتن برای دید بهتر دندانپزشک می باشد. دلیل دوم این است که آب پاشی، سیستم داخلی سر توربین را خنک می کند تا دمای آن بیش از حد بالا نرود و در نتیجه خراب نشود.
تعداد سوراخ ها: در مدل های مختلف توربین 1، 3 و یا 4 سوراخ وجود دارد که همه به یک اندازه کارآمد هستند. مهم ترین نکته این است که این سوراخ ها مسدود نشوند تا پاشیدن آب همیشه به اندازه کافی صورت بگیرد.
روشنایی: مهم است که بدانیم آیا توربین دندانپزشکی مجهز به چراغ می باشد یا خیر، چرا که چراغ Dental turbine دید دندانپزشک را بر محیط کار روی دندان را تسهیل می کند. قبلا برای روشنایی از هالوژن استفاده می شد، اما فناوری LED از زمان معرفی آن در سال 2007 بسیار موفق تر عمل کرده است. علاوه بر این، توربین های دندانپزشکی با قابلیت روشنایی فیبر نوری و نور خود تولید شده وجود دارند که روشنایی را در هر زمان فراهم می کنند.
قدرت: هرچه توربین دندانپزشکی قدرت بیشتری داشته باشد، کار دندانپزشک برای انجام درمان، راحت تر و مثمر ثمر تر واقع خواهد شد.
جنس: جنس موادی که توربین با آن ساخته می شود نیز مهم است؛ زیرا نشان دهنده مقاومت دستگاه و عمر مفید آن ابزار می باشد. در میان موادی مانند آلومینیوم، کروم یا تیتانیوم، جنس تیتانیوم از همه بهتر می باشد، زیرا در عین حال که سبک و کم وزن است اما سخت، محکم و مقاوم می باشد و این ها ویژگی های مناسب و مورد نیاز برای یک توربین ایده آل برای دندانپزشکان است. همچنین باید گفت انجام کار درمان با ابزارهای چرخشی مثل توربین دندانپزشکی بسیار طاقت فرسا می باشد و در نتیجه برای یک دندانپزشک که مدام با Dental turbine کار می کند یک هندپیس کارآمد و سبک مورد نیاز است.
سیستم ضد رفلاکس یا ضد جریان برگشتی: سیستم ضد رفلاکس توربین ها از آسپیراسیون بزاق آلوده به باکتری جلوگیری می کند و سیستم ضد جریان برگشتی به کاهش آلودگی یا عفونت متقاطع کمک می کند. بسیاری از دندانپزشکان دنیا این سیستم ها را برای جلوگیری از این قبیل مشکلات توصیه می کنند.
نوع در دست گرفتن توربین: نوع دست گرفتن توربین دندانپزشکی بسیار مهم است زیرا با گذشت زمان و در طول درمان، نگه داشتن دست روی ابزار دشوارتر می شود و در نهایت ممکن است ابزار از دست دندانپزشک لیز بخورد. اینجاست که ارگونومی توربین نقش کلیدی دارد، که در ادامه به چند مورد از آن ها اشاره می کنیم:
- ارگونومی مناسب از تلاش زیاد دندانپزشک برای نگه داشتن Dental turbine در دست خود و در نتیجه خستگی او جلوگیری می کند.
- از خطرات احتمالی ناشی از لیز خوردن توربین از دست دندانپزشک در حین درمان، هم برای دندانپزشک و هم برای بیمار جلوگیری می کند.
- کیفیت انجام درمان روی دندان های بیمار بالا می رود.
عوامل خرابی Dental turbine
توربین نیز مانند هر وسیله دیگری، برای همیشه دوام نمی آورد؛ باید مراقب قطعاتی باشید که بیشتر فرسوده می شوند و همیشه آن ها را در شرایط خوبی نگه دارید. شایع ترین عیوب در توربین های دندانپزشکی به علل زیر می باشد:
روغن کاری نامنظم: سنبه همیشه باید قبل از استریل شدن روغن کاری شود تا تمیز نگه داشته شود و عملکرد صحیح آن ارتقا پیدا کند. تکه ها و مواد زائد می توانند سنبه را مسدود کرده و بر چسبندگی آن تأثیر بگذارند. روانکاری یکی از اعمال بسیار مهمی است که باید به عنوان یک امر معمول در کلینیک دندانپزشکی انجام شود، زیرا این اطمینان را ایجاد می کند که ابزارها تا زمانی که ما بخواهیم دوام می آورند. سازندگان توصیه می کنند که توربین (به ویژه خروجی توربین) بین درمان بیماران روغن کاری شود، زیرا با گذشت زمان باقیمانده ها و زباله ها و مواد زائد که در آن گیر می کنند، جامد می شوند و عملکرد توربین را خراب می کنند و عمر مفید آن را کاهش می دهند.
عدم نگهداری درست بلبرینگ ها: بلبرینگ ها معمولاً به دلایل زیر خراب می شوند:
- فشار بیش از حد هوا
- دمای بسیار بالا در طول فرآیند استریلیزاسیون
- سایش ناشی از بارگذاری جانبی
- وجود آب در مخزن ذخیره هوای کمپرسور
- استفاده از کاترهای خمیده یا کاتری که نادرست نصب شده باشد
- استفاده از بلبرینگ های بی کیفیت با منشا نامشخص
- بقایای جامد داخل سر توربین به دلیل نگهداری نامناسب
نتیجه گیری
در مجموع، Dental turbine یکی از مهم ترین قطعات در دستگاه های دندانپزشکی به شمار می روند و در حقیقت دندانپزشک بدون توربین نمی تواند کار کند. همچنین این توربین ها سرعت، دقت و تطبیق پذیری در انجام طیف وسیعی از اقدامات دندانپزشکی را برای دندانپزشکان فراهم می کنند. دندانپزشک با نگهداری مناسب Dental turbine می تواند خدمات کارآمد و موثری را برای سال های متمادی به بیماران خود ارائه دهد.
