نگهداری و مراقبت از دندان ها در زندگی روزمره انسان ها امری ضروری است. دندان ها با امکان عمل جویدن غذا به فرآیند هضم و جذب غذا در معده کمک فراوانی می کنند. هر دندان از اجزای مختلفی تشکیل شده است که آسیب به هر کدام باعث اختلال در عملکرد دندان می شود. حفظ سلامت و زیبایی دندان ها و پاکسازی دندان از موادی که باعث آسیب به دندان می شود، باید همواره در نظر گرفته شود. در این مطلب قصد داریم شما را با پلاک دندان آشنا کنیم. اگر شما هم مایل هستید در خصوص پلاک دندان مطالبی را بخوانید تا انتهای این مقاله همراه ما باشید.
به طور خلاصه می توان گفت پلاک یک لایه چسبناک است که روی دندان های شما تشکیل می شود و دندانپزشکان به آن بیوفیلم می گویند. پلاک دندانی احتمالا بر روی دندان هر کسی تشکیل می شود؛ اما اینکه آن را از طریق تمیز کردن منظم دندان ها و مسواک زدن روزانه و نخ دندان کشیدن، حذف کنید، بسیار مهم است. باقی ماندن آن روی دندان ها می تواند منجر به پوسیدگی، التهاب لثه و سایر بیماری های دهان و دندان شود.
پلاک دندانی چیست؟
پلاک دندانی یک لایه چسبنده از باکتری ها است که به طور مداوم روی دندان های شما تشکیل می شود. تولید پلاک بر روی دندان ها طبیعی است، اما اگر این پلاک ها را با تمیز کردن معمول دندان ها و مسواک زدن روزانه و نخ دندان کشیدن پاک نکنید، می تواند باعث ایجاد پوسیدگی دندان، بیماری لثه و سایر مشکلات برای سلامت دهان شود.
پلاک حاوی باکتری، ذرات باقی مانده غذا و بزاق است. هنگامی که غذا می خورید، باکتری های موجود در دهان شما از بقایای غذا (مانند قندها و کربوهیدرات ها) تغذیه می کنند و این ماده غذایی را به یک لایه چسبناک و اسیدی تبدیل می کنند؛ چیزی که ما آن را به عنوان پلاک دندانی می شناسیم.
از نظر ظاهری، پلاک بی رنگ است. اما گاهی اوقات نیز چسبیدن ذرات غذا به پلاک، باعث تغییر رنگ دندان می شود. در این حالت پلاک باعث می شود که دندان های شما تیره تر به نظر برسند. در صورتی که زبانتان را روی دندان هایتان بکشید و احساس کنید که دندان هایتان توسط ماده ای پوشیده شده است، این ماده همان پلاک است.
تفاوت تارتار و پلاک
تارتار پلاک سخت شده است و در نتیجه ایجاد پلاک و تمیز نکردن آن از روی دندان ظاهر می شود. در تعاریف تخصصی به آن کلکولوس دندانی (Dental calculus) گفته می شود. متاسفانه در حدود 68 درصد از بزرگسالان به دلیل مراقبت نکردن از دندان ها و لثه های خود دچار تارتار هستند. در مرحله ای که پلاک تبدیل به تارتار شود، دیگر نمی توانید آن را با مسواک یا نخ دندان از بین ببرید. در این حالت فقط یک دندانپزشک یا متخصص بهداشت می تواند آن را از روی دندان هایتان حذف کند. نام دیگر تارتار، جرم دندان است. تارتار ممکن است در ابتدا مایل به سفید یا زرد باشد. اما بعد از مدتی رنگ هر غذا یا ماده ای را که مصرف می کنید، به خود می گیرد. به عنوان مثال، برخی از مواد می توانند تارتار را تیره تر نشان دهند، از جمله: قهوه، چای، سیگار و تنباکو.
علائم و علل ایجاد پلاک
علائم بسیاری وجود دارد که با توجه به آن ها می توانید متوجه وجود پلاک شوید. برخی علائم رایج پلاک دندانی عبارتند از:
- احساس وجود لایه ای بر روی دندان ها که با کشیدن زبان روی دندان متوجه آن می شوید.
- بوی بد دهان (هالیتوزیس) که از بین نمی رود و آزار دهنده است.
- لثه های قرمز و متورم که پس از مسواک زدن خونریزی می کنند.
درخصوص علت ایجاد پلاک می توان گفت:
پلاک دندان زمانی تشکیل می شود که باکتری های موجود در دهان با غذاهای شیرین یا نشاسته ای مانند شیر، آب میوه، نوشابه، نان، ماکارونی و میوه مخلوط شوند. این باکتری ها اسیدهایی آزاد می کنند که کربوهیدرات های موجود در غذا و نوشیدنی ها را تجزیه می کند. اگر بلافاصله بعد از خوردن یا آشامیدن دندان های خود را مسواک نزنید، ترکیبی از باکتری ها، اسیدها و کربوهیدرات ها می تواند به یک لایه چسبناک و بی رنگ به نام پلاک تبدیل شود.
عوارض پلاک دندانی
در صورتی که به پلاک توجه نکنید و روزانه مسواک نزنید و نخ دندان نکشید، پلاک ها می توانند به جرم تبدیل شوند. در این صورت فقط یک متخصص دندانپزشکی می تواند این جرم یا تارتار را از بین ببرد. وجود تاتار بر روی دندان باعث ایجاد آسیب های دائمی به دندان ها می شود. پلاک و جرم دندانی شدید می تواند منجر به آسیب های زیر شود:
- ایجاد حفره بر روی دندان ها
- ژنژیویت و سایر اشکال بیماری لثه
- عفونت دندان (آبسه دندان)
- از دست دادن دندان
تشخیص و درمان
اگر دندان های شما کدر به نظر می رسند، احتمالاً پلاک دارید. برای اینکه مطمئن شوید، به دندانپزشک مراجعه کنید. آنها می توانند دندان ها و لثه های شما را بررسی کنند و هر گونه درمان لازم را توصیه کنند. اخیرا موادی مانند قرص ها یا محلول های تشخیص پلاک دندان نیز در بازار وجود دارند که با استفاده از آن ها می توان به وجود پلاک بر روی دندان ها پی برد.
دندانپزشکان چگونه پلاک را درمان می کنند؟
در طول معاینه دندان، دندانپزشک یا متخصص بهداشت از ابزارهای خاصی برای حذف پلاک و جرم استفاده می کند. آنها همچنین ممکن است یکی از موارد زیر را به شما توصیه کنند:
- استفاده از سیلانت های دندانی برای جلوگیری از تشکیل پلاک روی سطوح جویدنی دندان های شما
- درمان خشکی دهان برای افزایش تولید بزاق
- فلوراید درمانی برای کند کردن رشد باکتری های ایجاد کننده پلاک و کاهش خطر پوسیدگی دندان
- خمیر دندان تجویزی یا دهانشویه آنتی باکتریال
پیشگیری از پلاک دندان
برای کاهش تجمع پلاک، به طور منظم به دندانپزشکی مراجعه کنید و بهداشت دهان و دندان را به خوبی رعایت کنید. در ادامه راهکار هایی برای پاک کردن پلاک از روی دندان را می خوانید:
۱- روزانه نخ دندان بکشید: روزی یک بار نخ دندان بکشید تا از شر غذا و پلاک گیر کرده بین دندان ها خلاص شوید. مطالعات نشان می دهد که نخ دندان قبل از مسواک زدن، پلاک بیشتری را از بین می برد.
۲- دو بار در روز مسواک بزنید: دندان های خود را به مدت دو دقیقه با یک مسواک نرم و خمیر دندان حاوی فلوراید مسواک بزنید. حداقل دو بار در روز و ترجیحاً بعد از هر وعده غذایی مسواک بزنید. اگر بلافاصله بعد از خوردن یا نوشیدن نمی توانید مسواک بزنید، آدامس بدون قند بجوید.
۳- غذاهای سالم را انتخاب کنید: مصرف غذاها و نوشیدنی های شیرین و نشاسته ای را کاهش دهید. در عوض، غذاها و تنقلات مغذی مانند ماست ساده، پنیر، سبزیجات خام یا میوه را انتخاب کنید.
۴- به دندانپزشکی مراجعه کنید: حداقل دو بار در سال برای معاینه و تمیز کردن دندان ها به دندانپزشکی مراجعه کنید و از سلامت دندان های خود اطمینان حاصل کنید.
۵- از دهانشویه استفاده کنید: دندان‌هایتان را به صورت روزانه با دهانشویه ضد عفونی کننده بدون نسخه (OTC) یا دهانشویه تجویزی شستشو دهید.
سوالات متداول
اگر پلاک برداشته نشود چه اتفاقی می افتد؟
اگر پلاک را از طریق تمیز کردن منظم دندان ها و مسواک زدن روزانه و نخ دندان کشیدن پاک نکنید، می تواند باعث بیماری های دندانی جدی مانند پوسیدگی یا بیماری لثه شود. بهداشت دهان و دندان و نگهداری مناسب می تواند به شما در جلوگیری از این مشکلات کمک کند.
چند بار در سال باید به دندانپزشک مراجعه کنم؟
شما باید برای تمیز کردن دندان ها در فواصل منظم به دندانپزشک خود مراجعه کنید. برخی از افراد هر شش ماه یکبار نیاز به تمیز کردن دندان دارند. دیگران ممکن است نیاز به مراجعه بیشتر داشته باشند. دندانپزشک شما می تواند به شما بگوید که چه نوع برنامه ای برای تمیز کردن دندان های شما بهتر است.
آیا پلاک سخت شده می ریزد؟
اگر پلاک دندانی به جرم یا تارتار تبدیل شود، برداشتن آن بسیار دشوار است. اما گاهی اوقات تکه های کوچک تارتار می توانند از بین بروند، به خصوص اگر خیلی سخت مسواک بزنید. البته توجه داشته باشید که استفاده از مسواک سخت خود می تواند به مینای دندان شما آسیب بزند.
سخن پایانی
همه افراد ممکن است دچار پلاک دندان شوند. پلاک دندان لایه ای است که پس از مصرف برخی غذاها و نوشیدنی ها ایجاد می شود و معمولاً مشکلی ایجاد نمی‌ک ند؛ مگر اینکه اجازه دهید این پلاک ها به مرور زمان روی دندان‌ه ایتان جمع شود. برای جلوگیری از مشکلات جدی بهداشت دهان و دندان مرتبط با پلاک دندان، به طور منظم به دندانپزشک خود مراجعه کنید و بهداشت دهان و دندان را در خانه رعایت کنید. بهداشت دهان و دندان شامل مسواک زدن و نخ دندان کشیدن به صورت روزانه می شود. تمیز نگه داشتن دندان ها از پلاک به طور قابل توجهی خطر ابتلا به پوسیدگی، بیماری لثه و سایر شرایط مضر را کاهش می دهد.