انواع مختلف فورسپس دندانپزشکی و نکات مهم کاربردی آن ها
فورسپس دندانپزشکی ابزارهای رایج دندانپزشکی هستند، زیرا برای بیرون کشیدن دندان (exodontia) ، که یک عمل نسبتاً رایج در دندانپزشکی است، طراحی شده‌اند. انواع مختلفی از فورسپس‌های دندانپزشکی وجود دارد که گاهی اوقات توضیح عملکرد خاص هر یک و اینکه در هر مورد از کدام یک استفاده شود، دشوار است. فورسپس هایی برای دندان های جلو، نیش، آسیای کوچک، آسیای بزرگ؛ فورسپس برای دندان های کوردال؛ فورسپس های فک بالا و پایین؛ فورسپس برای ریشه ها یا ریشه های باقی مانده و غیره وجود دارد. نام فورپس ها همیشه سرنخ‌هایی در مورد عملکرد آنها به ما نمی‌دهد. اما نگران نباشید، زیرا ما در این مقاله همه چیز را در مورد فورسپس های دندانپزشکی از ابتدا تا انتها به شما خواهیم گفت. این راهنما را دنبال کنید و متخصص انواع مختلف فورپس دندانپزشکی شوید!
کشیدن دندان
اول و مهمتر از همه، به یاد داشته باشید که از جمله موارد نیاز به کشیدن دندان، آسیب شناسی های مختلف است و این کار تنها زمانی انجام می شود که تمام گزینه های درمانی محافظه کارانه را امتحان کرده باشیم. خوشبختانه، در بسیاری از موارد که ضایعات پوسیدگی با درگیری پالپ یا تخریب ریشه (تحلیل ریشه، ضایعات سمنت-عاج و غیره) همراه باشد، راه حل های محافظه کارانه مانند اندودنتیکس یا جراحی آپیکال قادر به نجات دندان ها هستند.
علاوه بر پوسیدگی ها که تقریباً ۵۰٪ از موارد کشیدن دندان ها را تشکیل می دهند، می توانیم از آسیب های پریودنتال نیز به عنوان یکی دیگر از علل اصلی نام ببریم. دلایل دیگری نیز برای کشیدن دندان وجود دارد، مانند ناهنجاری های پروتزی، زیبایی، ارتودنسی، ناهنجاری های رویشی مانند دندان های نهفته، درمان های رادیوتراپی در ناحیه گردنی-صورتی، عفونت های موضعی، ضایعات تروماتیک، تومورها، کیست ها و متأسفانه شرایطی که درمان محافظه کارانه امکان پذیر است، اما شرایط اجتماعی-اقتصادی بیمار اجازه آن را نمی دهد.
فورسپس دندانپزشکی چیست و چگونه طراحی شده است؟
فورسپس دندانپزشکی، همراه با الواتور یا اسکنه، ابزارهای ضروری برای کشیدن دندان هستند. در این مقاله، ما بر روی فورسپس دندانپزشکی تمرکز خواهیم کرد که بر اساس اصل اهرم درجه دو عمل می کند و وظیفه آن گرفتن دندان و انجام یک سری حرکات ضربه ای، جانبی و چرخشی است که منجر به جدا شدن دندان به دلیل کنده شدن الیاف پریودنتال و اتساع آلوئولار می شود. این ابزار دندانپزشکی از سه بخش تشکیل شده است:
- نوک، دندانه، منقار یا نیش پنس، که بخش فعال آن است.
- بخش میانی، معمولاً یک مفصل، که دسته را به بخش فعال متصل می کند.
- دسته فورسپس، بخش غیرفعال است.
دسته فورسپس: قسمت غیرفعال
این وسیله دو شاخه موازی دارد که قسمت بیرونی آنها زبر است تا از لغزش ابزار در دست جلوگیری شود. فورسپس هایی بدون این زبری ها وجود دارند که تمیز کردن آن ها آسان تر است، با این حال، بهتر است که این زبری ها را داشته باشند تا گرفتن محکم و کنترل بیشتر را تسهیل کنند. بسته به قطعاتی که برای آنها طراحی شده اند، طرح دسته زیادی برای انواع مختلف فورسپس وجود دارد: طرح در قسمت بالایی، پایینی، راست یا چپ دسته آن ها.
نوک یا سر فورسپس: بخش فعال
نوک فورسپس به گونه ای طراحی شده است که با آناتومی تاج آناتومیک و به ویژه با گردن دندان هایی که برای آنها در نظر گرفته شده اند، سازگار باشند. علاوه بر مقعر بودن، سطح داخلی این قسمت دارای شیارهایی برای تسهیل حفظ دندان است.
ناحیه میانی فورسپس
این ناحیه میانی فورسپس دندانپزشکی، هدف آن را که کشیدن دندان های بالا یا پایین است، تعیین می کند و این به دلیل زاویه ای است که بین قسمت های فعال (نوک) و غیرفعال (دسته) وجود دارد.
در مورد فورسپس هایی که برای کشیدن دندان های قسمت های بالایی در نظر گرفته شده اند، شکل گردن یا ناحیه میانی به صورت زیر است:
- دندان‌های قدامی: صاف
- دندان‌های آسیای کوچک و بزرگ: ساق و محل اتصال دندان ها زاویه ای تشکیل می دهند که از ۴۵ درجه تجاوز نمی کند.
- دندان های پایین: زاویه ناحیه میانی بین ۹۰ تا ۱۱۰ درجه است، به استثنای فورسپس برای دندان‌های پیشین پایین که ۴۵ درجه است.
طبقه بندی فورسپس های دندانپزشکی
انواع مختلفی از فورسپس های دندانپزشکی و با متغیرهای متعدد، بسته به شکل دسته، زاویه ناحیه میانی و قسمت فعال آن وجود دارد.
طبقه بندی فورسپس ها بر اساس شکل نوک آن ها
اگر شکل نوک فوربس را در نظر بگیریم، می‌توانیم انواع مختلفی از فورسپس‌ها را نام ببریم، از جمله:
- فورسپس های تک ریشه ای: بسته به دندانی که برای آن طراحی شده اند، نوک آنها می تواند پهن تر یا باریک تر باشد.
- فورسپس های بیرادیکولار: بخش فعال آن شامل یک منقار در هر طرف است. این ابزارها برای دندان های آسیای پایین و برخی از دندان های عقل که رویش یافته اند، مناسب هستند.
- فورسپس‌های سه‌ریشه‌ای: در سمت پالاتال، شبیه به فورسپس های دندان های تک ریشه ای هستند و در سمت دهلیزی، به یک منقار یا با یک نوک در زاویه دوسطحی ختم می شوند که به آنها کمک می کند تا با انشعابات ریشه دهلیزی دندان های آسیای بالا سازگار شوند. این ویژگی، داشتن فورسپس مخصوص برای هر دو سمت راست و چپ را ضروری می کند.
- فورسپس سرنیزه ای: ابزاری است که برای استخراج بقایای ریشه دندان ساخته شده است. به دلیل شکل خاص آن که شبیه به تفنگی است که سرنیزه به آن متصل شده است، به آن فورسپس سرنیزه ای می گویند. قسمت فعال آن بزرگ، منحنی و تیز است.
- فورسپس فیزیکال: این ابزار به طور ویژه برای دندان های تک ریشه ای یا ریشه های جوش خورده بدون پایه دندان خلفی طراحی شده است، گاهی اوقات این مورد ممکن است برای دندان های عقل بالا و پایین و مولرهای دوم نیز مناسب باشد. فورسپس فیزیکال به شکل فیزیکال راست و فورسپس فیزیکال چپ موجود است.
- فورسپس تروتر و نویوس: می توانیم چندین مدل از این نوع فورسپس پیدا کنیم و وجه مشترک همه آنها این است که نوک هایشان تیز و دوشاخه است تا گیرش دندان های بدون روکش را بهبود بخشد.
طبقه بندی فورسپس ها بر اساس نوع دندان
علاوه بر فورسپس های مخصوص دندان های دائمی، فورسپس هایی نیز وجود دارند که مخصوص دندان های شیری طراحی شده اند و تقریباً 20 تا 40 درصد کوچک تر از فورسپس های معمولی هستند.
چگونه فورسپس دندانپزشکی مورد استفاده برای هر دندان را انتخاب کنیم؟
این سوال مهمی است. در اینجا چند نکته برای پاسخ به این سوال وجود دارد، اگرچه باید در نظر داشته باشید که آناتومی و وضعیت هر بیمار منحصر به فرد است و در نهایت این مسئله است که موضوع انتخاب فورسپس را تعیین می کند. به طور کلی، توصیه می شود فورسپسی را انتخاب کنید که نوک آن هنگام بسته شدن با تاج دندان تماس نداشته باشند، زیرا اگر از تاج برای اعمال نیرو استفاده شود، خطر شکستگی دندان وجود دارد. فورسپسی با نوک کمی نازک تر همیشه بهتر از فورسپس هایی است که بیش از حد ضخیم هستند.
دندان پیشین مرکزی فک بالا
برای کشیدن این نوع دندان ها که شکل ریشه مشخصه آنها مخروطی و در جهت مزیودیستالی صاف است، راه حل ایده آل یک دکمه صاف برای انجام جابجایی و یک فورسپس صاف برای دندان های پیشین بالا است. نوک این فورسپس مستطیلی شکل و سطوح داخلی آن مقعر است که برای تطبیق با تحدب سطوح دهلیزی و کامی دندان عالی است. عرض فورسپس باید با توجه به ضخامت گردن دندان انتخاب شود.
دندان پیشین جانبی بالا
برخلاف دندان پیشین مرکزی، ریشه این دندان ها مخروطی و از نظر مزیودیستال صاف است. برای دندان پیشین جانبی، می توانید از یک الواتور مستقیم و یک فورسپس مستقیم یا در صورت تمایل، از فورسپس سرنیزه ای استفاده کنید، زیرا نوک های ظریف تری دارند و از آسیب رساندن به دندان پیشین مرکزی جلوگیری می کند.
فورسپس دندان های نیش بالا
دندان نیش، دندانی با ریشه محکم و بزرگ است که از نظر مزیودیستال کمی صاف و در سمت دهلیزی ضخیم تر از سمت پالاتین است. می توانید از همان ابزارهایی که برای کشیدن دندان های پیشین مرکزی و جانبی استفاده می شود، استفاده کنید. اگرچه برخی متخصصان پیشنهاد می کنند که می توان از یک فورسپس سرنیزه ای ضخیم نیز استفاده کرد تا تطبیق آن با گردن دندان آسان تر شود. علاوه بر این، بسته به هر مورد، می توانید از فورسپس پرمولر فک بالا نیز استفاده کنید.
فورسپس برای دندان های آسیای کوچک اول فک بالا
دندان آسیای کوچک اول بالا معمولاً دو ریشه دارد، یکی دهلیزی و یکی پالاتین، اگرچه گاهی اوقات یک ریشه واحد با دو شاخه در یک سوم آپیکال قرار دارد و بسیار به ندرت، سه ریشه دارد. در سطح گردن دندان، بخش ریشه شکلی تخم مرغی شکل با قطر مزیودیستالی کوچکتر دارد. برای کشیدن این دندان آسیای کوچک، می توانید از فورسپس آسیای کوچک بالا استفاده کنید که در قسمت فعال خود کمی خمیده است و امکان گرفتن صحیح در سطح گردن را فراهم می کند و تاج را حفظ می کند. این فورسپس دارای نوکی با سطوح داخلی مقعر است تا با آناتومی آسیای کوچک بهتر سازگار شود. مانند مورد دندان نیش، در صورت تمایل می توانید از فورسپس سرنیزه ای ضخیم نیز استفاده کنید.
فورسپس دندانپزشکی برای دندان های آسیای کوچک دوم فک بالا
معمولاً دندان پرمولر دوم بالا فقط یک ریشه دارد که در جهت مزیودیستالی بلندتر و صاف‌تر از ریشه دندان پرمولر اول است. در موارد استثنایی، این ریشه می تواند دو شاخه شود. برای این دندان پرمولر، در صورت تمایل می توانید از فورسپس پرمولر بالا یا فورسپس سرنیزه ای ضخیم استفاده کنید.
دندان آسیای بزرگ اول فک بالا
دندان آسیای اول بالا دارای سه ریشه است، یک ریشه پالاتین و دو ریشه وستیبولار، با شکل و جهت متغیر. بلندترین و ضخیم ترین ریشه، ریشه پالاتین است؛ ریشه مزیووستیبولار صاف تر، نازک تر و کوتاه تر است. ریشه دیستووستیبولار در جهت مزیودیستال نازک تر و صاف تر از ریشه مزیال است. ناهنجاری های جهت و شکل در این ریشه ها شایع است. برای انجام کشیدن دندان آسیای اول بالا، به ترتیب از فورسپس دندان آسیای بالا سمت راست یا چپ استفاده می شود که دارای فک های داخلی با شکل شیاردار برای تطبیق با ریشه پالاتین و فک های خارجی، با شکافی است که به یک نقطه نیزه مانند ختم می‌شود، تا در فضای بین ریشه ای ریشه های وستیبولار مزیال و دیستال قرار گیرد.
فورسپس برای دندان آسیای بزرگ دوم فک بالا
دندان آسیای دوم فک بالا معمولاً سه ریشه دارد که اغلب تا حدی یا کاملاً به هم جوش خورده اند. وقتی جوش نخورده اند، معمولاً مانند دندان آسیای اول از هم جدا هستند، یعنی دو ریشه دهلیزی و یک ریشه کامی. تنوع زیادی در مورفولوژی این دندان، چه در ریشه و چه در تاج آن، وجود دارد، تا جایی که گاهی اوقات تاج مانع از گرفتن مناسب فورسپس می شود. برای کشیدن این دندان، می توانید از یک الواتور مستقیم برای بیرون زدن و سپس از فورسپس مولر بالا استفاده کنید. گاهی اوقات عدم وجود دو شاخه شدن وستیبولار می تواند برای قرار دادن صحیح فورسپس مشکل ساز باشد.
دندان آسیای بزرگ سوم فک بالا
دندان های عقل از نظر آناتومی ریشه، تنوع زیادی دارند. آنها معمولاً می توانند سه یا حتی چهار ریشه یا بیشتر داشته باشند. برای کشیدن دندان عقل فک بالا، علاوه بر فورسپس دندان آسیای بالا، که برای دندان های آسیای اول و دوم استفاده می شود، معمولاً از یک الواتور مستقیم ، الواتور زمستانی یا الواتور پات استفاده می شود. همچنین فورسپس دندان عقل بالا به شکل سرنیزه ای وجود دارد و گزینه دیگر استفاده از فورسپس فیزیکال است، اگرچه این روش خیلی توصیه نمی شود؛ زیرا تقریباً همیشه باعث شکستگی برجستگی فک بالا می شود، اما اگر از آن استفاده می کنید، در حالت ایده آل فقط باید برای دررفتگی باشد و سپس با فورسپس دندان آسیای بالا ادامه دهید.
فورسپس دندان های پیشین مرکزی و جانبی پایین
دندان های پیشین مرکزی و جانبی پایین ریشه های ظریف و بلندی دارند که از نظر مزیودیستال صاف هستند. برای کشیدن این دندان ها، به فورسپس دندان پیشین پایین نیاز است که دارای یک قسمت فعال با زاویه ۹۰ درجه و منقارهای ظریفی است که به راحتی با آناتومی ریشه سازگار می شوند. برخلاف سایر فورسپس ها، سطوح داخلی آنها مقعر نیست، بلکه موازی است.
فورسپس دندان های نیش پایین
دندان های نیش پایین، در مقطع عرضی، شکلی مثلثی دارند و ریشه مخروطی آنها در جهت مزیودیستالی کوتاه تر از جهت وستیبولو- لینگوالی است. این ریشه بسیار محکم و فشرده است و گاهی اوقات رأس آن دو شاخه می‌شود. برای بیرون زدگی دندان های نیش پایین، از فورسپس دندان نیش پایین استفاده می شود که با قسمت فعال و دسته خود زاویه منفرجه تقریباً ۱۱۰ درجه تشکیل می دهد. این فورسپس دارای نوک پهن است، زیرا ریشه قوی آن نیاز به اعمال نیروی قابل توجهی دارد.
فورسپس دندانپزشکی برای دندان های آسیای کوچک اول فک پایین
این دندان دو پایه، دارای یک ریشه بلند و صاف در جهت مزیودیستالی است. همچنین گردن بسیار ضعیفی دارد که آن را به دندانی شکننده تبدیل می کند. برای کشیدن آن، می‌ت وان از فورسپس کانین فک پایین یا فورسپس پرمولر فک پایین استفاده کرد، به خصوص زمانی که تاج نسبتاً سالم باشد.
دندان های آسیای کوچک دوم فک پایین
ریشه آن بزرگتر از اولین دندان آسیای کوچک پایین است، اما با وجود این، آنها بسیار شبیه به هم هستند، بنابراین می توان از ابزارهای یکسانی استفاده کرد: فورسپس کانین پایین یا فورسپس پرمولر پایین.
فورسپس برای دندان های آسیای بزرگ اول فک پایین
دندان آسیای اول پایین دو ریشه دارد، یکی قدامی یا مزیال به شکل مخروطی و دیگری خلفی یا دیستال که معمولاً بلندتر است. به گفته متخصصان، دو شاخه شدن این ریشه ها نسبت به هر دندان دیگری به تاج نزدیک تر است. علاوه بر این، هر دو ریشه تمایل به بروز ناهنجاری هایی مانند انحنا، انحراف جهت و هیپرسمنتوز دارند. انجام معاینه رادیوگرافی دندانپزشکی برای شناخت این وضعیت ها و ناهنجاری های ریشه و همچنین میزان کلسیفیکاسیون استخوان، ترابکولاسیون و معماری آلوئولار بسیار مهم است. هنگامی که یک اکسودنتیا سنتی (بدون برش دندان یا کشیدن جراحی با آلوئولکتومی) امکان‌پذیر است، می توان از سه نوع فورسپس استفاده کرد:
- فورسپس برای دندان های آسیای بزرگ پایین با قابلیت گرفتن از کنار: این ابزار که فورسپس منقار طوطی نیز نامیده می شود، دارای بخش های فعال و غیرفعال است که زاویه قائمه تشکیل می دهند و بایت های آن با گردن دندان تطبیق می یابد. این فورسپس را می توان به طور نامشخص در سمت راست یا چپ استفاده کرد، زیرا دو شاخه آن یکسان هستند.
- فورسپس برای دندان های آسیای بزرگ فک پایین با گیره جلویی : این نوع دیگری از فورسپس منقار طوطی است، نوک آن شبیه به فورسپس های گیره جانبی است، اما تفاوت آن در این است که قسمت غیرفعال و دسته آن موازی با قوس دندانی هستند. استفاده از این فورسپس زمانی ترجیح داده می شود که بیمار تریسموس یا محدودیت باز شدن دهان داشته باشد. همیشه بهتر است از فورسپس گیره جانبی استفاده شود، زیرا فورسپس گیره جلویی، بر نیروهای کشیدن اثر می گذارند.
- فورسپس برای دندان های آسیای بزرگ فک پایین با گیره جانبی و قسمت های فعال نوک تیز یا گرد : این فورسپس ها با محل دو شاخه شدن ریشه ها سازگار می شوند و هنگامی که فورسپس در ناحیه دو شاخه شدن بسته می شود، ریشه ها دندان را بلند می کنند. ضروری است که در صورت استفاده از این فورسپس، نوک آن به خوبی قرار گرفته باشد، زیرا در غیر این صورت، استخوان آلوئولار ممکن است آسیب ببیند یا به دندان های مجاور آسیب وارد شود.
فورسپس برای دندان های آسیای بزرگ دوم فک پایین
دندان های آسیای دوم فک پایین، دندان های دو ریشه ای هستند و آرایش آنها مشابه دندان های آسیای اول است، اما ریشه های آنها معمولاً کوچک تر، مستقیم، مخروطی، همگرا و ممکن است جوش خورده باشند. همان ابزارهای کشیدن دندان آسیای اول فک پایین را می توان برای کشیدن دندان آسیای دوم استفاده کرد.
دندان های آسیای بزرگ سوم فک پایین
این دندان بیشترین تنوع را در شکل، اندازه، چیدمان و ناهنجاری ها دارد. معمولاً دو ریشه دارد، اگرچه می تواند سه، چهار یا پنج ریشه داشته باشد. ریشه های آن همچنین می توانند به هم جوش خورده و مخروطی شکل باشند. وقتی این دندان عقل رویش می یابد، ویژگی های آن شبیه به سایر دندان های آسیای فک پایین است. اگر به دلیل موقعیت بسیار خلفی آن نبود، می توانست از فورسپس جانبی استفاده شود، اما استفاده از پانچ مستقیم یا پانچ پات، علاوه بر فورسپس دندان آسیای قدامی، راحت تر و آسان تر است. اکثر دندانپزشکان، کشیدن دندان آسیای سوم فک پایین را یکی از دشوارترین روش ها و مستعد ترین آنها برای عوارضی مانند آسیب به دندان های مجاور یا شکستگی می دانند.
فورپس برای استخراج بقایای ریشه
کشیدن بقایای ریشه دندان یک روش رایج است. بقایای ریشه در نتیجه پوسیدگی پیشرفته ای که توانسته تاج دندان را به طور کامل از بین ببرد و ریشه ها را کم و بیش در لثه فرو ببرد، وجود دارند. بقایای ریشه همچنین می تواند در نتیجه کشیدن ناقص یا شکستگی ریشه ها باشد. فورسپس های مورد استفاده در این موارد دو نوع هستند:
- فورسپس دندانپزشکی برای بیرون کشیدن بقایای ریشه از فک بالا: این ابزارها به شکل سرنیزه ای هستند تا با گردن تمام ریشه های فک بالا، به ویژه ریشه های بخش های خلفی، سازگار شوند.
- فورسپس دندانپزشکی برای خارج کردن بقایای ریشه از فک پایین: قسمت های فعال و غیرفعال این فورسپس ها زاویه قائمه تشکیل می دهند و نیش های آنها ظریف و نسبتاً نوک تیز است تا سازگاری با گردن دندان ها را تسهیل کند. این روش همچنین می تواند با فورسپس دندان های پیشین پایین انجام شود.
همانطور که مشاهده کردید، انتخاب فورسپس به دلیل آناتومی و شرایط بالینی خاص هر بیمار، از بیماری به بیمار دیگر متفاوت است، اما امیدواریم ایده‌هایی برای راهنمایی شما در انتخاب ابزار صحیح ارائه داده باشیم.
