برای استرلیزاسیون تجهیزات دندانپزشکی از دستگاه های خاصی استفاده می شود. یکی از پرکاربرد ترین این دستگاه ها اتوکلاو است. در این مقاله روی فرآیند سیکل استریلیزاسیون دستگاه اتوکلاو تمرکز خواهیم کرد و شما را در آشنایی با مراحل مختلف سیکل استریل اتوکلاو راهنمایی خواهیم کرد. پس از خواندن تمام مطالب این مقاله، خواهید فهمید که اتوکلاو چگونه کار می کند و سیکل استریل دستگاه اتوکلاو چیست. یک کاربر اتوکلاو، تکنسین یا اپراتور اگر مراحل مختلف فرآیند استریلیزاسیون را درک کند، مؤثر تر و کارآمد تر عمل خواهد نمود.
معرفی اتوکلاو
اختراع دستگاه ضد عفونی کننده اتوکلاو در سال 1879 به چارلز چمبرلند نسبت داده می شود. در همان زمان، محققان مزایای جراحی استریل پی برده بودند و پزشکان به روش استریلیزاسیون مطمئن تری نسبت به شعله باز نیاز داشتند. در نتیجه فواید اتوکلاو به زودی ابداع شد و به بخشی ضروری از هر کلینیک و بیمارستان تبدیل شد.
اتوکلاو (که به آن دستگاه اتوکلاو یا استریل کننده اتوکلاو نیز گفته می شود) از بخار و فشار با دمای بالا برای از بین بردن میکروارگانیسم هایی مانند باکتری ها، ویروس ها، قارچ ها و هاگ ها استفاده می کند. ابن میکروارگانیسم ها روی اقلامی مانند تجهیزات جراحی یا دندانپزشکی یافت می شود که برای از بین بردن آن هاف، این ابزار در داخل مخزن تحت فشار اتوکلاو قرار می گیرند. اتوکلاو ها اغلب به عنوان ضدعفونی کننده بخار در صنایع بهداشتی، آزمایشگاهی، غذایی و دارویی استفاده می شوند. اتوکلاو ها همچنین برای کاربرد های صنعتی مانند پخت رزین های کامپوزیت و آزمایش مواد، در صنعت هوانوردی استفاده می شوند.
کاربرد اتوکلاو
اتوکلاو برای استریل کردن تجهیزات جراحی، ابزار آزمایشگاهی، اقلام دارویی و سایر مواد استفاده می شود. این دستگاه می تواند جامدات، مایعات، حفره ها و ابزارهایی با اشکال و اندازه های مختلف را استریل کند. اتوکلاو ها از نظر اندازه، شکل و عملکرد متفاوت می باشند. اتوکلاو بسیار ابتدایی شبیه زودپز است. این نوع ابزارها از قدرت بخار برای از بین بردن باکتری ها، هاگ ها و میکروب های مقاوم در برابر آب جوش و مواد شوینده قوی استفاده می کنند. در حالی که یک اتوکلاو بسیار ساده، شبیه زودپز است اما پیشرفته ترین اتوکلاو ها را نمی توان با زودپز مقایسه کرد، اگرچه عملکردهای اساسی آن ها مشابه می باشد.
محفظه اتوکلاو ابزار های پزشکی یا آزمایشگاهی را با حرارت دادن آن ها در بالای نقطه جوش استریل می کند. اکثر کلینیک ها دارای اتوکلاو رومیزی هستند که از نظر اندازه مشابه اجاق های مایکروویو می باشند. بیمارستان ها از اتوکلاو های بزرگ استفاده می کنند که به آن ها اتوکلاو افقی نیز گفته می شود. آنها معمولاً در بخش مرکزی خدمات استریل CSSD قرار دارند و می توانند ابزارهای جراحی متعددی را در یک چرخه استریلیزاسیون واحد پردازش کنند و تقاضای مداوم برای تجهیزات استریل در اتاق های عمل و بخش های اورژانس را برآورده کنند. اتوکلاوهای کوچک که به عنوان اتوکلاو رومیزی نیز شناخته می شوند و معمولا در مطب های دندانپزشکی یافت می شوند.
سیکل استریل اتوکلاو
سیکل اصلی استریل سازی اتوکلاو و نحوه انتخاب روش مناسب استریلیزاسیون را باید با توجه به نوع ابزاری که قرار است استریل شود، تنظیم کنید. فرآیند استریلیزاسیون با استفاده از اتوکلاو از قانون استفاده از بخار تحت فشار و دمای بالا برای دستیابی به غیرفعال سازی میکروبی استفاده می کند. با این حال، بسیار مهم است که بدانیم سیکل های استریلیزاسیون به طور جهانی قابل اجرا نیستند. هر سیکل برای کاربرد های خاصی طراحی شده است. انتخاب سیکل استریل مناسب منوط به ماهیت ابزار یا موادی است که در معرض استریلیزاسیون قرار می گیرند.
این مقاله به رایج ترین سیکل های استریل سازی مورد استفاده در اتوکلاوها می پردازد و یک توضیح ساده برای تسهیل تصمیم گیری آگاهانه در انتخاب سیکل بهینه برای نیاز های استریلیزاسیون خاص شما ارائه می دهد. سیکل های استریلیزاسیون اتوکلاو به شرح زیر می باشند:
- سیکل استریل گرانش
- سیکل استریل خلاء
- سیکل استریل مایعات
- سیکل استریل همراه با خشک کردن
- سیکل استریل به همراه خنک کننده سریع
- سیکل استریل ایزوترمال یا دمای پایین.
- سیکل استریل فلاش
- سیکل استریل F0
- سیکل استریل با پشتیبانی فشار
- سیکل استریل با بخش های دما
- سیکل استریل با سرعت بالا
در ادامه به طور خلاصه در خصوص هر یک از روش های فوق توضیحاتی ارائه شده است.
1. سیکل استریل گرانش
سیکل گرانشی که به عنوان سیکل جابجایی گرانشی نیز شناخته می شود، بنیادی ترین و سنتی ترین روش استریل اتوکلاو نیز به شمار می رود. در این سیکل استریل، بخار هوای داخل محفظه با نیروی جاذبه جابجا می شود و با بالا رفتن بخار سبک تر به بالای محفظه استریلیزاسیون، هوای سرد متراکم تر به بیرون رانده می شود. همانطور که بخار محفظه را پر می کند، هوا از طریق دریچه تخلیه خارج می شود. این جابجایی به بخار اجازه می دهد تا مستقیماً با ابزار تماس پیدا کند و فرآیند استریلیزاسیون را آغاز کند. چرخه گرانش برای استریل کردن اجسام جامد ساده ایده آل است و یک عملکرد استاندارد در همه اتوکلاوها می باشد. صراحت، کارایی و قابل اعتماد بودن این نوع سیکل استریل، آن را به انتخابی محبوب برای استریل کردن ابزار دندانپزشکی تبدیل کرده است.
2. سیکل استریل خلاء
سیکل استریل خلاء، که معمولاً به عنوان سیکل پیش خلاء نیز شناخته می شود، یک پیشرفت اساسی در فناوری استریلیزاسیون می باشد. در این روش سیکل استریل یک پمپ خلاء برای حذف تمام هوای سرد از محفظه، قبل از ورود بخار استفاده می کند و در نتیجه کارایی استریلیزاسیون را افزایش می دهد. دو نوع اصلی از این روش وجود دارد: سیکل پیش خلاء منفرد و سیکل پیش خلاء تکه تکه شده. هر دو نوع سیکل استریل، اساساً بر استخراج مکانیکی هوای سرد با استفاده از پمپ خلاء تکیه می کنند و فرآیند استریل سازی کامل تر و سازگار تر را تضمین می کنند. این رویکرد به ویژه برای استریل کردن منسوجات، مواد متخلخل، اقلام بسته بندی شده و اجسام توخالی با هندسه پیچیده، موثر و ضروری می باشد.
3. سیکل مایعات
اگر نیاز به استریل کردن مایعات دارید، این چرخه استریل، بهترین انتخاب برای شماست. این فرآیند برگرفته شده از سیکل گرانش می باشد و با تنظیم دقیق فشار و دما در طول فاز خنک کننده برای جلوگیری از پاشش، شکستن ظرف یا تلفات تبخیر مایعات عمل می کند. این سیکل استریل برای استریلیزاسیون بطری های حاوی محیط های کشت یا محلول های آبی توصیه می شود.
4. سیکل استریل همراه با خشک کردن
اگر به دنبال اطمینان از خشک شدن کامل ابزار دندانپزشکی خود در پایان سیکل استریل هستید؛ سیکل استریل همراه با خشک کردن، یک راه حل بهینه را با ادغام یک فاز خشک کردن اضافی پس از فاز خنک کردن ارائه می دهد. این ادغام به طور موثر تمام رطوبت باقی مانده را از بین می برد و ظروف شیشه ای و ابزار شما را کاملاً خشک می کند. این سیکل مخصوصاً برای استریل کردن مواردی که نیاز به خشکی کامل دارند، بسیار مفید می باشد.
5. سیکل استریل به همراه خنک کننده سریع
هنگامی که زمان برایتان اهمیت دارد، سیکل استریل همراه با خنک کننده سریع، به عنوان راه حل بهینه برای افزایش بهره وری و کارایی استریلیزاسیون ظاهر می شود. این سیکل استریل به طور قابل توجهی روند خنک شدن اقلام استریل شده را تسریع می کند. همچنین به همین نسبت، طول مدت مرحله خنک کننده را کوتاه می کند و در نتیجه کارایی و ایمنی فرآیند استریلیزاسیون را بهبود می بخشد. این نوع سیکل استریل به ویژه برای آزمایشگاه هایی با چرخش ابزار بالا یا برای کسانی که نیاز به استریل کردن مکرر بارهای مایع دارند، مناسب می باشد.
6. سیکل استریل ایزوترمال یا دمای پایین
سیکل استریل ایزوترمال یا دمای پایین به طور خاص برای پردازش مواد حساس به حرارت طراحی شده است. این سیکل استریل از دماهای پایین تر همراه با زمان های قرار گرفتن طولانی مدت، برای استریلیزاسیون یا استریل کردن مؤثر لوازم، به طور مکرر و بدون به خطر انداختن ترکیب شیمیایی آن ها، تغییر یکپارچگی ساختاری قطعات الکترونیکی یا آسیب رساندن به مواد ظریف، استفاده می‌کند. این نوع سیکل می تواند نیازهای مختلف استریلیزاسیون شما را برآورده کند و در عین حال یکپارچگی اقلام حساس را حفظ کند.
7. سیکل استریل فلاش
سیکل استریل فلاش به عنوان یک ابزار حیاتی در شرایط اضطراری عمل می کند و برای ابزار هایی که نیاز به استفاده مجدد و فوری دارند، به کار می رود و استریلیزاسیونی با سرعت بالا را ارائه می دهد. علیرغم راندمان بالا، استفاده از این سیکل استریل به دلیل وابستگی آن به زمان های نوردهی کوتاه تر و فرآیند های پیش خلاء دقیق تر، نیازمند احتیاط فراوانی می باشد.
8. سیکل استریل F0
سیکل F0 یک تکنیک گسترده برای تعیین کمیت و بهینه کردن غیرفعال سازی میکروبی در فرآیندهای استریلیزاسیون می باشد، در حالی که این اطمینان را می دهد که بار پردازش شده در معرض تنش حرارتی بیش از حد قرار نخواهد گرفت. این سیکل استریل مبتنی بر اصل کشندگی حرارتی می باشد و از محاسبات دقیق برای دستیابی به ریشه کنی موثر میکروبی استفاده می کند.
برخلاف سایر سیکل های استریل سازی که زمان قرار گرفتن در معرض استریلیزاسیون را صرفاً از طریق دمای محفظه تنظیم می‌کنند، چرخه F0 از مقادیر F استفاده می کند. F همان پارامتری است که انتقال حرارت انباشته شده به بار را محاسبه می کند. این روش در درجه اول توسط متخصصان در بخش های بسیار تنظیم شده به کار می رود و به دلیل دقت برتر در کنترل و تعیین کمیت استریلیزاسیون، یک استاندارد طلایی در صنایع غذایی و دارویی محسوب می شود.
9. سیکل استریل با پشتیبانی فشار
سیکل های استریل اتوکلاو با پشتیبانی فشار برای پردازش ظروف مهر و موم شده ضروری هستند و برای استریل کردن ظروف نیمه باز پر از مایع، به ویژه در جاهایی که احتباس مایع مهم است، مانند سرنگ های از پیش پر شده، بسیار توصیه می شود. دو نوع اصلی سیکل استریل با پشتیبانی فشار وجود دارد: سیکل استریل فشار بیش از حد هوا و سیکل استریل مخلوط بخار- هوا. هر کدام از این سیکل ها به دقت مهندسی شده اند تا نیاز های متمایز را برآورده کنند و بتوانند انواع بار را در خود جای دهند. هر دو نوع سیکل استریل از یک کمپرسور هوا برای اعمال فشار اضافی در طول مراحل استریل سازی و یا خنک سازی استفاده می کنند و در نتیجه خطر از دست رفتن مایع به دلیل تبخیر یا پارگی ظرف را کاهش می دهند. این رویکرد به ویژه برای استریل کردن محصولات غذایی و دارویی بسیار مفید و حائز اهمیت می باشد.
10. سیکل استریل با بخش های دما
سیکل استریل اتوکلاو با بخش های دما، یک پروتکل استریل سازی تخصصی و محدود می باشد که عمدتاً در محیط های تحقیقاتی و صنعتی برای فرآوری محصولاتی که نیاز به عملیات حرارتی تدریجی و با دقت تنظیم شده دارند، استفاده می‌شود. این سیکل استریل پیشرفته، برنامه ریزی بخش های دمایی گسسته و کنترل دقیق نرخ انتقال دما و فشار، بین این بخش ها را تسهیل می کند. این پروتکل شامل مراحل متعددی در هر دو فاز گرمایش و سرمایش می باشد که درجه بالایی از سفارشی سازی را ممکن می سازد. کاربرد های متنوع آن از تولید فرمولاسیون های محیط کشت خاص در آزمایشگاه های میکروبیولوژیکی تا ارزیابی عملکرد اجزای الکترونیکی که نیاز به تهویه حرارتی ظریف قبل از استریل شدن دارند را شامل می شود. علاوه بر این، در سناریوهای فرآوری مواد غذایی استفاده می شود که در آن مواد غذایی خام ابتدا پخته می شوند و سپس استریل می شوند.
11. سیکل استریل با سرعت بالا
برای کسانی که قصد مطالعه و تایید دوام و انعطاف پذیری محصولات خود را دارند، سیکل استریل اتوکلاو با سرعت بالا بسیار کارا و ارزشمند می باشد. این سیکل شرایط محیطی شدید را برای پیش‌بینی عملکرد بلندمدت در یک بازه زمانی کوتاه تکرار می‌کند. اتوکلاوها با این قابلیت امکان برنامه ریزی مدت زمان طولانی قرار گرفتن در معرض استریلیزاسیون و چندین سیکل استریلیزاسیون متوالی را فراهم می کنند. این سیکل که به طور گسترده در آزمایشگاه های تحقیقاتی و کنترل کیفیت در بخش های صنعتی و دارویی استفاده می‌شود و تضمین می کند که محصولات با استاندارد های دوام و طول عمر دقیق مطابقت دارند.
انواع تست های ارزیابی اتوکلاوها
برای ارزیابی اتوکلاو ها چنیدن تست وجود دارد که استفاده از آن ها برای اتوکلاو ها دارای سیکل توصیه شده است. با استفاده از این روش ها می توانید تست های اولیه را انجام داده و سپس از دستگاه مورد نظر استفاده نمایید.
۱- تست خلاء
تست خلاء یک ارزیابی عملکردی ضروری است که به طور خاص برای اتوکلاو های مجهز به قابلیت سیکل خلاء طراحی شده است. این آزمایش به طور دقیق هم عملکرد سیستم خلاء اتوکلاو و هم یکپارچگی آب بندی هرمتیک آن را ارزیابی می کند. اطمینان از این که اتوکلاو بتواند خلاء کافی را به دست آورد و حفظ کند بسیار مهم می باشد. این سیکل آزمایش، مخصوصاً برای آزمایشگاه هایی که به طور معمول از سیکل های خلاء برای استریل کردن اقلام کیسه ای، ابزار با حفره های داخلی و مواد متخلخل استفاده می کنند، بسیار ضروری می باشد.
۲- تست بووی و دیک
تست Bowie & Dick یک ابزار تشخیصی حیاتی است که برای تأیید نفوذ مؤثر بخار به مواد متخلخل در طی فرآیند های استریل سازی استفاده می شود. این آزمایش کنترلی، به طور گسترده در محیط های مراقبت های بهداشتی برای ارزیابی عملکرد سیستم خلاء اتوکلاو و کیفیت بخار استفاده شده، به کار گرفته می شود. همچنین این تست برای جلوگیری از هر گونه مصالحه سهوی در کارایی استریلیزاسیون بسیار مهم می باشد.
۳- تست هلیکس
تست هلیکس توانایی اتوکلاو را برای استریل کردن ابزار های توخالی با حفره ها و هندسه های پیچیده ارزیابی می کند و اطمینان حاصل می کند که بخار به طور موثر به تمام گوشه های ابزار ها نفوذ می کند. این تست یک آزمایش کنترلی مرتبط با یک سیکل استریلیزاسیون خاص می باشد که معمولاً در اتاق های عمل و کلینیک های دندانپزشکی برای تأیید اثر بخشی اتوکلاو ها در استریلیزاسیون ابزار لاپاراسکوپی یا کانول های دندانی استفاده می شود.
جمع بندی
انتخاب یک چرخه استریلیزاسیون مناسب برای اطمینان از استریل کردن کامل ابزار و مواد آزمایشگاهی بدون ایجاد آسیب ساختاری نامطلوب بسیار مهم می باشد. همانطور که قبلاً توضیح داده شد، هر نوع چرخه بر اساس ماده و کاربرد مورد نظر آن مزایای خاصی را ارائه می دهد. با توجه به موضوعات بیان شده در این مقاله می توانید به راحتی هنگام خرید تجهیزات دندانپزشکی نوع دستگاه و روش مورد نیاز خود برای استرلیزاسیون با اتوکلاو را مشخص نمایید واین تجهیزات را نیز خریداری نمایید.
