نکات به کارگیری دستگاه الکتروسرجری؛ روش انجام كار با دستگاه

طی چند دهه اخیر، تغییرات قابل توجهی به سمت تکنیک های بدون خون ریزی و کمتر تهاجمی در روش های درمانی و جراحی های دندان به وجودآمده است. یکی از موثرترین روش ها، در عمل در طول بیش از 50 سال گذشته، جراحی الکتریکی یا الکتروسرجری است. با وجود سابقه اثبات شده الکتروسرجری، همچنان بسیاری از دندانپزشکان در مورد گنجاندن آن در انجام درمان های روزانه در مطب خود محتاط هستند و یا شک دارند. این مقاله شما را با جراحی الکتریکی یا همان الکتروسرجری و نحوه کارکردن با دستگاه آن آشنا می کند و مزایا و کاربردهای آن در دندانپزشکی را بیان می کند. با ارائه اثرات کنترل شده جراحی و با حداقل خونریزی، الکتروسرجری مزایای قابل توجهی در روش های مختلف دندانپزشکی ارائه می دهد. ما در این مقاله اصول اولیه الکتروسرجری، نحوه کارکرد آن و جایی که می تواند در محیط های بالینی مفیدتر باشد را پوشش خواهیم داد. چه در نظر دارید از الکتروسرجری در مطب خود استفاده کنید یا صرفاً در مورد قابلیت های آن کنجکاو باشید، این راهنما به شما کمک می کند تا پتانسیل کامل آن را در دندانپزشکی مدرن درک کنید.

الکتروسرجری چیست؟

الکتروسرجری عبور دادن شکلی از موج یا جریان با فرکانس بالا از بافت های بدن برای دستیابی به یک برش جراحی کنترل شده است. با شکل موج فرکانس بالای تولید شده، می توان بافت را برش داد یا منعقد کرد. این روش اغلب به عنوان جراحی بدون خون ریزی نامیده می شود، زیرا الکترود باعث انقباض بافت می شود و مویرگ ها را در هر طرف مهر و موم می کند که باعث عدم خونریزی در محل برش می شود.

اصول کار الکتروسرجری

انرژی الکترومغناطیسی موجود در بافت با وارد شدن جریان الکتریکی فرکانس رادیویی، ابتدا به انرژی جنبشی و متعاقباً به انرژی گرمایی، در سلول‌ها تبدیل می‌شود. اندازه و شکل الکترود در تماس با محل عمل، همراه با زمان در معرض قرار گرفتن بافت، تعیین کننده تاثیر بر بافت هدف است. کل دستگاه الکتروسرجری شامل سیم‌کشی و تجهیزات زیر است: سیم‌های اتصال، الکترودها، یک دستگاه الکتریکی جراحی برای ایجاد مدار و یک بیمار!

دو نوع یونیت الکتروسرجری وجود دارد: دو قطبی و تک قطبی. نوع دوقطبی دارای دو الکترود مجزا است که به نوک یک هندپیس یا پروب متصل هستند و جریانی از یک الکترود به الکترود دیگر می‌گذرد که این جریان تنها بر بافت بین دو الکترود تأثیر می‌گذارد. در نوع تک قطبی، جریان الکتریکی از واحد الکتروسرجری به سمت بافت داخل دهانی در حال جراحی شروع می‌شود و در نهایت به صفحه برگشتی می‌رود که روی پشت یا ران بیمار قرار می‌گیرد. هنگامی که بافت دهان لمس شود، گرما ایجاد می شود و در نهایت برش کنترل شده بافت حاصل می شود.

دو نوع الکترود در واحد الکتروسرجری وجود دارد:

۱- الکترودهای فعال که به عنوان نوک برش عمل می کنند
۲-الکترودهای غیرفعال که به عنوان آنتن برای بازگرداندن سیگنال رادیویی به واحد الکتروسرجری عمل می کنند.

الکترودهای فعال برای انعقاد و برش بافت استفاده می شوند و بسته به کاربرد مورد نظر در شکل ها و اندازه های مختلف موجود هستند. سه دسته الکترود فعال در الکتروسرجری وجود دارد:

• الکترودهای تک سیم برای برش و خارج کردن بافت
• الکترودهای حلقوی برای مسطح کردن بافت
• الکترودهای سنگین برای منعقدسازی

الکترودهای غیرفعال نیز در انواع مختلفی مانند پرماگراند، الکترودهای غیرفعال پوشش دار یا عایق، کمربندهای فلزی و میله های فلزی دستی و غیره موجود هستند.

متغیرهای موثر بر الکتروسرجری

الف) گرمای جانبی:

گرمای جانبی به مقدار قابل توجهی از گرمای تولید شده توسط مقاومت موج الکتریکی بافت اشاره دارد. شکل موج بر اساس استفاده مورد نظر از یونیت الکتروسرجری انتخاب می شود و با شکل موج های مختلف، مقادیر متفاوتی از گرمای جانبی تولید می شود. مقدار گرمای جانبی زمانی کاهش می یابد که الکترود فعال در سریع ترین زمان ممکن روی بافت حرکت می کند.

تعدادی تحقیق برای مطالعه گرمای جانبی ایجاد شده در شرایط مختلف انجام شده است که منجر به استنباط های مختلفی شده است. در یک مطالعه دما از 5 به 86 درجه فارنهایت افزایش یافت که تحت تأثیر عواملی مانند نوع جریان، زمان اعمال و فاصله از الکترود بود. مطالعات دیگر نشان داد که برای جلوگیری از اثرات مخرب حرارت جانبی بر روی بافت، باید حداقل 8 ثانیه فاصله بین هر برش با برش بعدی در همان ناحیه وجود داشته باشد.

همچنین بعداً استنباط شد که یک الکترود فعال شده حلقوی، انرژی بیشتری نسبت به الکترود سوزنی تولید می‌کند و برای پراکندگی مؤثر گرما بین برش‌های بعدی در همان محل بافت، به یک استراحت 15 ثانیه‌ای نیاز دارد.

ب) شکل موج:

انتخاب شکل موج به دو نکته بستگی دارد:

۱- نوع برش مورد نیاز جراحی، یعنی اینکه آیا جداسازی کامل بافت یا برش قسمتی از بافت لازم است.
۲-نزدیکی استخوان به محل جراحی.

• یک شکل موج کاملاً اصلاح شده، جداسازی بافتی عالی با کمترین مقدار گرمای جانبی را ایجاد می کند، اما هموستاز را فقط در مقادیر حداقل فراهم می کند
• یک شکل موج کاملا اصلاح شده و فیلتر نشده با ایجاد جداسازی خوب بافت و هموستاز موثر، شکل موج قبلی را جبران می کند.
• یک شکل موج نیمه اصلاح شده گرمای بیشتری نسبت به شکل موج کاملا اصلاح شده و فیلتر نشده تولید می کند و از این رو، می تواند فقط برای هموستاز بافت های نرم استفاده شود.

ج) زمان برش:

هر چه الکترود فعال سریعتر از روی بافت عبور داده شود، گرمای جانبی کمتری تولید می شود. الکترود باید روی بافت با سرعت 7 میلی‌متر بر ثانیه هدایت شود تا ضمن حفظ حداقل حرارت جانبی، برش مؤثری ایجاد کند. الکترود فعال نباید هر بار بیش از 1 تا 2 ثانیه در تماس با محل عمل باقی بماند و برش های متوالی باید بسته به نوع الکترود مورد استفاده، بین 8 تا 15 ثانیه فاصله داشته باشد و اجازه اتلاف گرمای به وجود آمده قبل از گرم شدن بیش از حد بافت را بدهد.

د) وضعیت بافت سطحی

سطح بافت مورد عمل باید همیشه مرطوب باشد تا امکان پخش گرما فراهم شود. مطلوب است که بافت توسط نرمال سالین یا بزاق، خود بیمار خیس شود. بافت کم آب باعث ایجاد جرقه، کشش بافت و تاخیر در بهبودی می شود. علاوه بر این، آبیاری ناحیه بافت در حین و پس از جراحی الکتریکی، گرمای جانبی را به حداقل می رساند.

ه) اندازه و نوع

هرچه سر الکترود ضخیم تر باشد، گرمای جانبی بیشتری تولید می‌کند. مطالعه‌ای بر روی زخم‌های الکتریکی، نشان داده است که الکترود نوع سوزنی که برای برش‌ بافت استفاده می‌شود، نکروز با عرض ۰.۱۲ میلی‌متر ایجاد می‌کند و الکترود حلقه‌ای که برای صاف کردن بافت بکار می‌رود، نکروزی با عرض ۰.۳۱ میلی‌متر ایجاد می‌کند. همین مطالعه همچنین به این نتیجه رسید که الکترودهای بزرگتر نسبت به الکترودهای کوچکتر آسیب بیشتری به بافت وارد می‌کنند.

ز) الکترودهای فعال

هرچه الکترود ضخیم تر باشد، مقدار گرمای جانبی بیشتر می‌شود. در مطالعه‌ای بر روی زخم‌های الکتریکی، گزارش شد که الکترود نوع سوزنی که برای برش‌ها استفاده می‌شود، نکروزی به عرض ۰.۱۲ میلی‌متر ایجاد می‌کند و الکترود حلقه‌ای که برای صاف کردن بافت استفاده می‌شود، نکروزی به عرض ۰.۳۱ میلی‌متر ایجاد می‌کند. همین گزارش همچنین به این نتیجه رسید که الکترودهای بزرگ نسبت به الکترودهای کوچک آسیب بیشتری به بافت وارد می‌کنند.

تکنیک ها و اصطلاحات اصلی الکتروسرجری

در این بخش با 4 تکنیک یا اصطلاح پرکاربرد در جراحی با الکترو سرجری آشنا خواهید شد:

تکنیک Electrocoagulation: این روش که نام دیگر آن انعقاد الکتریکی است با استفاده از جریان به انعقاد یا کنترل خونریزی کمک می کند. الکترودهای فعالی که برای انعقاد الکتریکی استفاده می شود بسیار حجیم تر از الکترودهایی هستند که برای الکترو برش استفاده می شوند.

تکنیک Electrosection: همچنین به عنوان الکتروتومی یا آکوکشن شناخته می شود، برای برش سریع و صاف کردن بافت ها استفاده می شود. در این تکنیک از الکترودهای فعال تک سیمی استفاده می شود که می توانند خم شوند یا برای انجام هر نوع برشی تطبیق داده شوند.

تکنیک Electrofulguration: برای از بین بردن بافت های غیر طبیعی مانند تومورها از طریق از بین بردن مایع داخل سلولی استفاده می شود.

تکنیک Electrofulguration: الکترودیسکسیون برای حذف کارسینوم سلول های بازال و سلول سنگفرشی استفاده می شود و کاربرد آن در دندانپزشکی کمتر است.

با این حال، در دندانپزشکی تنها دو نوع اول عمدتا استفاده می شود. از جمله کاربردهای جراحی الکتریکی می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• برش و تخلیه آبسه ها
• عمل های جراحی لثه
• اپرکولکتومی
• فرنکتومی
• بیوپسی برش و برش برای کیست یا تومور
• کاهش پاکت پریودنتال
• هموستاز
• دپیگمانتاسیون لثه
• مواجهه با دندان های نهفته در طول درمان ارتودنسی

موارد منع جراحی با روش الکتروسرجری

از آنجا که این جراحی برای همه افراد توصیه نمی شود در این بخش مواردی که انجام جراحی با این دستگاه پیشنهاد نمی شود را بیان خواهیم کرد:

۱- بیماران دارای ضربان‌ساز را نمی‌توان با الکتروسرجری تک قطبی درمان کرد، زیرا سیگنال‌های الکتریکی با فرکانس بالا می‌تواند باعث تداخل الکترومغناطیسی (EMI) شود که ممکن است منجر به اختلال در عملکرد یا نیاز به برنامه‌ریزی مجدد ضربان‌ساز شود.
۲- الکتروسرجری نباید در نواحی نزدیک به استخوان استفاده شود، زیرا گرمای ایجاد شده می تواند باعث نکروز یا آسیب استخوان شود، به خصوص با الکتروسرجری تک قطبی.
۳-الکتروسرجری به علت تولید گرمای زیاد نباید در نزدیکی ایمپلنت انجام شود زیرا باعث سست شدن پیوند ایمپلنت و استخوان می شود.

مزایا و چالش های کار با الکتروسرجری

استفاده از این دستگاه مزایای زیادی دارد و در عین حال نیز چالش های مخصوص به خود را خواهد داشت. در ادامه به طور خلاصه به این مزایا و چالش ها اشاره خواهیم کرد:

مزایای جراحی الکتریکی

• حداقل خونریزی بعد از برش و درنتیجه محل جراحی بدون خون
• برش بافت بدون ایجاد فشار و به طور دقیق
• امکان کار بر روی بافت نرم
• تشکیل حداقل اسکار و ناراحتی بهبودی
• قابل استفاده در مناطق صعب العبور
• کاهش زمان جراحی و خستگی اپراتور

چالش های جراحی الکتریکی

• بوی سوختگی بافت برای برخی بیماران کمی غیرقابل تحمل است.
• الکتروسرجری را نمی توان در نزدیکی گازهای قابل اشتعال استفاده کرد، زیرا جرقه می تواند باعث انفجار در هنگام فعال شدن واحد الکتریکی شود.
• هزینه اولیه در مقایسه با یک اسکالپل ساده به طور قابل توجهی بالاتر است.

دستورالعمل های بعد از عمل برای بهبود موثر زخم

برای بهبودی سریعتر در درمان های دندانپزشکی همواره باید نکاتی را به بیمار گوشزد کرد. در خصوص این جراحی نیز دستورالعمل های زیر به بیماران باید توصیه شود:

• از سیگار کشیدن، مصرف الکل، خوردن غذاهای سفت یا تند، نوشیدن نوشابه های مرکباتی و مصرف سایر محصولات تنباکو باید توسط بیمار خودداری شود.
• مناطقی که در محل عمل درگیر نیستند را می توان با احتیاط توسط بیمار، با مسواک تمیز کرد.
• استفاده از کمپرس سرد باید به بیمار آموزش داده شود تا تورم بعد از عمل کاهش یابد.
• برای تسکین هر گونه ناراحتی که ممکن است بعد از عمل ایجاد شود، باید مسکن تجویز شود.
• باید به بیمار آموزش داده شود که در صورت بروز هر گونه مورد اورژانسی با پزشک تماس بگیرد.

دستورالعمل استفاده از یونیت الکتروسرجری

همانند دیگر روش های جراحی در این روش نیز باید یک سری اصول کلی و دستورالعمل را حین کار با دستگاه برای انجام جراحی رعایت کرد. لازم است پروتکل زیر در طول جراحی الکتریکی رعایت شود:

• برای ایجاد برش های داخل دهانی باید از یک شکل موج با فرکانس بالا و فیلتر شده و کاملا اصلاح شده استفاده شود.
• برای ایجاد برش باید از کوچکترین الکترود استفاده کرد.
• برش های الکتریکی باید با سرعت حداقل 7 میلی متر بر ثانیه ایجاد شود.
• باید یک دوره 8 ثانیه ای جهت خنک شدن بافت بین دو برش متوالی با یک سوزن در همان محل جراحی داده شود. برای روش های برش با الکترودهای نوع حلقه، این دوره باید 15 ثانیه باشد.
• در مناطقی که پیوند مجدد بافت همبند مورد نظر است، باید از تماس الکترود فعال واحد الکتروسرجری با سطح سیمانی دندان اجتناب شود.
• هنگامی که یک برش الکتروسرجری برای فرورفتن یا برش بافت لثه ایجاد می شود، باید مقدار کمی تحلیل لثه را پیش بینی کرد.
• تماس الکترود فعال با ترمیم های فلزی باید به مدت کمتر از 0.4 ثانیه محدود شود تا از آسیب پالپ جلوگیری شود.
• می توان آن را به طور موثر برای روش های پالپوتومی استفاده کرد.
• تماس بیش از حد با استخوان آلوئول می تواند منجر به تغییرات غیرقابل برگشت شود که این تغییرات ممکن است منجر به از بین رفتن حمایت پریودنتال شود.
• استفاده از واحد الکتروسرجری برای فراهم کردن جرقه های پرکننده برای به دست آوردن کنترل خونریزی باید تنها پس از اتمام تمام روش های دیگر مورد استفاده قرار گیرد، زیرا اغلب پس از آن انتظار می رود که پاسخ بهبودی با تاخیر وجود داشته باشد.
• برداشتن هیپرپلازی پاپیلاری التهابی را می توان با واحد الکتروسرجری به راحتی انجام داد.

نتیجه گیری

الکتروسرجری یک ابزار ارزشمند در دندانپزشکی مدرن است که اصلاح دقیق بافت را با حداقل خونریزی، بهبود میدان دید و روش‌های سریع‌تر ارائه می‌دهد. درک اصول، نشانه ها و موارد منع مصرف آن برای استفاده ایمن و موثر ضروری است. در حالی که الکتروسرجری مزایای متعددی از جمله کاهش زمان التیام و افزایش دقت جراحی را به همراه دارد، تکنیک دقیق و پیروی از دستورالعمل های تعیین شده برای جلوگیری از آسیب بافت و اطمینان از نتایج مطلوب ضروری است.