بیماران مختلفی در مطب دندانپزشکی به شما مراجعه می کنند و هر یک دارای شرایط خاص و مشکل مربوط به خود هستند. آگاهی از روش های مختلف جراحی و انتخاب بهترین روش در نتیجه بهتر و صرف زمان کمتر بسیار موثر است. ممکن است بیمار برای ایمپلنت یا دچار بودن به بیماری پریودنتال به شما مراجعه کند و شما روش جراحی بازسازی استخوان هدایت شده یا همان جراحی GBR (guided bone regeneration) را به او توصیه کنید. در ادامه مطلب قصد داریم در خصوص تکنیک جراحی GBR مطالبی را بیان کنیم.
مقدمه
ایمپلنت دندان روشی است که در دندانپزشکی مدرن برای جایگزین کردن دندان‌های از دست رفته از آن استفاده می‌شود. ایمپلنت ها شامل سه جز پایه، اباتمنت و تاج هستند. پایه که همان ریشه دندان مصنوعی است به کمک ابزارهایی مثل آنگل ایمپلنت در استخوان فک جایگذاری می‌شود. پس از انجام عمل ایمپلنت دندانی، ایمپلنت از طریق فرآیند ادغام موسوم به “osseointegration” انجام می شود. این فرایند در واقع همان زمانی است که پایه ایمپلنت به طور کامل با ساختار استخوان زیر لثه یکپارچه شده است.
فرآیند osseointegration یک فرایند ضروری برای داشتن ایمپلنت های دندانی قوی و بادوام است. ضروری است که در محل کاشت ایمپلنت حجم استخوان کافی وجود داشته باشد تا موفقیت ایمپلنت برای مدت زمان طولانی تضمین شود. از دست دادن استخوان یا حجم ناکافی استخوان در محل ایمپلنت یکی از ویژگی های بسیاری از بیماری های مربوط به دندان ها و لثه ها است. تکنیک جراحی GBR فرآیندی است که برای برطرف کردن و مقابله با این مشکل استفاده می شود و این امکان را فراهم می‌کند که ایمپلنت به طور کامل با استخوان فک فرد ادغام شود و دوام بیشتری داشته باشد. در این مقاله قصد داریم به بررسی چیستی تکنیک جراحی GBR، نحوه و زمان اجرای آن، مواد مورد استفاده در این روش، مزایا و خطرات آن و نحوه آماده سازی برای آن بپردازیم.
تکنیک جراحی GBR یا بازسازی هدفمند استخوان چیست؟
جراحی GBR یا بازسازی هدفمند استخوان روشی است که رشد استخوان جدید را برای ساختن و حمایت از نواحی با حجم ناکافی استخوان در اطراف ایمپلنت‌های دندانی و سایر روش‌های دندانپزشکی ترمیمی تشویق می‌کند. زمانی که حفره ای در استخوان فک به وجود می آید( به دلیل فقدان دندان) به این دلیل که سرعت تکثیر سلول های بافت همبند و اپیتلیوم از بافت استخوان بیشتر است، این بافت ها به سرعت در ناحیه حفره جایگزین می‌شوند و فضای خالی را پر می‌کنند؛ در نتیجه فک دچار کمبود بافت استخوانی در آن ناحیه می‌شود. به این ترتیب استفاده از این روش را می‌توانید به استفاده کردن از سیمانی تشبیه کنید که در هر ناحیه ای نقص استخوان فک را برطرف می‌کند و به ایمپلنت‌های دندانی این امکان را می دهد که در یک محیط پایدار و کاملا مناسب قرار بگیرند. بر اساس تحقیقات انجام شده در این زمینه گفته می‌شود که بیش از ⅓ از بیمارانی که ایمپلنت دندانی دارند، ممکن است به درجه ای از جراحی GBR برای تقویت ساختار استخوان در محل کاشت خود نیاز داشته باشند. همچنین بررسی ها نشان داده اند که میزان موفقیت ایمپلنت در مکان هایی از فک که استخوان آن با روش جراحی GBR تقویت شده است در مقایسه با ایمپلنت‌هایی که در مکان‌هایی با شرایط استخوانی کاملا طبیعی هستند، به نتیجه مشابهی منجر می‌شوند.
چه موادی برای تکنیک GBR استفاده می شود؟
فرآیند بازسازی هدفمند استخوان یا جراحی GBR معمولاً شامل قرار دادن پیوند استخوان یا همان پودر استخوان در ناحیه نقص استخوان فک است که پس از آن توسط یک غشا زیستی پوشانده می‌شود. پودر استخوان ابتدا برای پر کردن فضای خالی موجود در استخوان فک و همچنین به عنوان داربستی برای رشد استخوان جدید استفاده می شود. غشا زیستی که محل قرار گرفتن پودر استخوان را می پوشاند، برای جلوگیری از تهاجم بافت های غیر استخوانی (مانند لثه و بافت همبند) به محل پیوند استخوان استفاده می شود. بافت های نرم غیر استخوانی مثل لثه سریعتر از بافت های استخوانی رشد می کنند؛ بنابراین غشاء زیستی به عنوان سپر عمل می کند تا در برابر این بافت ها از بافت استخوان محافظت کند و به سلول های استخوانی با رشد کندتر اجازه دهد تا محل پیوند را پر کنند. در نتیجه غشا زیستی محیطی پایدار و امن را برای بازسازی استخوان ایجاد می کند.
چه زمانی بازسازی هدفمند استخوان توصیه می شود؟
جراحیGBR معمولاً در نقایص استخوانی ≥2 میلی متر توصیه می شود. به غیر از ایمپلنت دندانی از این تکنیک می‌توان در موارد دیگری نیز استفاده کرد. به طور کلی موارد استفاده از جراحی GBR شامل موارد زیر می‌باشد:
- کاشت ایمپلنت دندانی: اگر حجم استخوانی در اطراف محل ایمپلنت کم باشد، می توان از پیوند استخوان و غشای مانع به عنوان داربست برای رشد استخوان جدید و افزایش پایداری ایمپلنت استفاده کرد.
- بیماری های پریودنتال: در موارد بیماری شدید لثه که منجر به از دست دادن استخوان فک می‌شود، GBR می تواند به بازسازی استخوان از دست رفته اطراف دندان کمک کند.
- تروما: GBR می تواند به ترمیم ساختار استخوان پس از آسیب های صورت یا تروما کمک کند.
- کشیدن دندان قبل از ایمپلنت: پس از کشیدن دندان، به ویژه در نواحی خلفی فک، می توان از GBR برای حفظ استخوان برای ایمپلنت های دندانی آینده استفاده کرد.
مزایای GBR یا بازسازی هدفمند استخوان
به عنوان یک روش بسیار پر کاربردی، مزایای GBR بسیار زیاد است که برخی از آنها عبارتند از:
- بهبود استحکام استخوان فک برای ایمپلنت ها: GBR با تقویت رشد استخوان تحلیل رفته فک می تواند پایه های قوی برای کمک به ادغام ایمپلنت ها در استخوان های فک ما فراهم کند.
- بهبود عملکرد فک: بازیابی حجم استخوان می تواند عملکرد جویدن و صحبت کردن را بهبود بخشد و کیفیت زندگی بیمار را افزایش دهد.
- پیشگیری از تحلیل رفتن استخوان: با بازسازی استخوان، GBR می تواند از تحلیل بیشتر استخوان و عوارض مرتبط با آن جلوگیری کند.
- تطبیق پذیری: GBR را می توان در موقعیت های بالینی مختلف از جمله عمل های زیبایی مثل زاویه دار کردن فک استفاده کرد و ویژگی تطبیق پذیری، آن را به یک ابزار همه کاره در جراحی دندان و فک و صورت تبدیل می کند.
خطرات جراحی GBR
در حالی که جراحی GBR به طور کلی روشی ایمن و موثر است، مانند همه روش‌ها با خطراتی همراه است، از جمله:
- عفونت: مانند هر روش جراحی دیگری، در جراحی GBR خطر عفونت وجود دارد؛ اگر چه متخصصان پس از جراحی آنتی بیوتیک تجویز می‌کنند تا خطر ابتلا به حفونت به حداقل رسد. نشانه های بروز عفونت شامل مواردی از جمله التهاب غیرطبیعی و ورم، قرمزی محل جراحی یا تغییر رنگ بافت لثه، وجود ترشحات چرکی و تب یا احساس ناخوشی می باشد. در صورت بروز هر یک از این مشکلات باید سریعا به دندانپزشک مراجعه شود. همچنین می‌توان با رعایت مواردی مانند استراحت کافی، رعایت بهداشت دهان و دندان و استفاده از دهانشویه مناسب طبق نظر جراح دهان و دندان از بروز عفونت پیشگیری کرد.
- نارسایی: در برخی موارد، ممکن است استخوان آن طور که انتظار می رود ترمیم و بازسازی نشود و یا اینکه بدن نسبت به مواد پیوند واکنش آلرژیک نشان دهد که در این مواقع نیاز به انجام اقدامات اضافی وجود دارد.
- درد و تورم: برخی از بیماران ممکن است درد و تورم را در محل جراحی تجربه کنند که این درد و تورم معمولاً با داروهای مسکن معمولی و قرار دادن یخ در ناحیه تورم به مدت ۱۰ تا ۱۵ دقیقه، در هر یک الی دو ساعت، قابل کنترل است.
- عدم پذیرش مواد پیوند: در موارد نادر ممکن است بدن مواد مورد استفاده برای غشاها یا پیوند استخوان را پس بزند. این امر با استفاده از مواد زیست سازگار با کیفیت بالا که در فروشگاه های معتبر موجود هستند، به حداقل می رسد.
رویه جراحی
دندانپزشک باید قبل از روز جراحی بیمار را با آنچه که نیاز است بداند، آشنا کند. هر دندانپزشک برای انجام این تکنیک رویکردی کمی متفاوت خواهد داشت، با این حال به طور کلی این روش شامل مراحل زیر می شود:
۱- بی‌حسی موضعی یا آرام‌بخش: این امر باعث می‌شود بیمار در طول عمل راحت باشد. بی حسی شامل تزریق مستقیم مقداری داروی بی حسی به محل انجام جراحی GBR است.
۲- باز کردن محل نقص استخوان: برای این کار یک برش کوچک در لثه ایجاد می شود تا جراح بتواند ناحیه نقص استخوان را ببیند. توجه داشته باشید که این کار می تواند قبل، در حین یا بعد از ایمپلنت دندان انجام شود.سپس جراح دندانپزشک محل جراحی را برای قراردادن پودر استخوان و غشا آماده می کند. برای این کار بافت های اضافی و آسیب دیده و یا سایر موانع فیزیکی را از محل جراحی حذف می‌کند.
۳- پیوند استخوان: در برخی موارد، نوعی از پودر استخوان مثل پودر استخوان ترکیبی مینرالیزه و دمینرالیزه ریجن Regen DBM & MBA powder ، پودر استخوان زنوگرفت بن پلاس Xenograft bone+ ، پودر استخوان زنوگرفت سرابن بوتیس BOTISS CeraBone xenograft bone ، پودر استخوان مینرالیزه ریجن Regen MBA powder در محل جراحی و در زیر غشا ممبران؛ مانند غشای آسلولار درمیس ریجن Regen Acellular Dermis Membrane یا غشا پریکاردیوم ریجن Regen Pericardium Membrane ؛ قرار می گیرد تا از بازسازی استخوان پشتیبانی کند. پودر استخوان مانند سیمانی است که باعث رشد استخوان جدید می شود.
۳- قرار دادن غشا زیستی: غشا زیستی بر روی محل نقص استخوان قرار می گیرد تا از تهاجم بافت نرم به محل بافت استخوان محافظت کند.
۴- بستن محل برش: بافت لثه در جای خود بخیه می شود تا محل غشاء ممبرن و پودر پیوند استخوان را بپوشاند.
انواع پودر استخوان
پودر استخوان برای پیوند استخوان فک انواع مختلفی دارد که بسته به شرایط بیمار و تشخیص جراح یکی از آنها انتخاب می‌شود. انواع این پودرها عبارتند از:
- پودر استخوان اتوگرافت یا اتولوگوس: این پودر از استخوان خود بیمار گرفته می‌شود و به محل استخوان فک پیوند می‌شود. این نوع پودر استخوانی بیشترین سازگاری را با بدن بیمار دارد و خطر عفونت و رد شدن آن بسیار کم است اما فرایند آماده سازی آن دشوار و زمان بر است.
- پودر استخوان آلوگرافت: این پودر از استخوان انسان دیگری گرفته و پیوند می‌شود. این نوع پودرها معمولاً از بانک استخوان قابل تهیه هستند و قبل از استفاده از آن لازم است که آزمایش‌هایی برای اطمینان از سلامت و سازگاری آنها انجام شود.
- پودر استخوان زنوگرافت: این پودرهای استخوانی از استخوان دام گرفته می‌شود و به محل مورد نظر، پیوند می‌شود. این نوع پودرها معمولاً از استخوان گاو یا گوسفند تهیه می‌شود و قبل از استفاده از آن ها روند پاکسازی و استریلیزاسیون انجام می‌شود.
- پودر استخوان مصنوعی یا آلوپلاستیک (سنتتیک): برخی از انواع پودرهای استخوانی از مواد شیمیایی و معدنی تولید می‌شوند. در این نوع پودر خطر عفونت و پس زدن پیوند وجود ندارد؛ ضمن اینکه می‌تواند باعث تحریک رشد استخوان بیمار شود.
انواع غشا ممبران
غشاها را می توان به طور کلی به دو دسته ی قابل جذب و غیر قابل جذب تقسیم کرد. غشای غیر قابل جذب نیاز به عمل جراحی مجدد برای برداشتن غشا از محل جراحی دارد؛ اما غشا قابل جذب اینگونه نیست.
نتیجه گیری
تکنیک جراحی GBR یا بازسازی هدفمند استخوان یک تکنیک ارزشمند در دندانپزشکی مدرن است که راه حل هایی را برای بیماران با حجم استخوان ناکافی برای ایمپلنت های دندانی و سایر روش های ترمیمی ارائه می دهد. با وجود اینکه استفاده از این روش با خطراتی همراه است، فواید آن اغلب در صورت وجود یک نقص استخوانی بزرگ بسیار بیشتر از خطرات است. به کمک این روش می توان عملکرد، زیبایی و در نهایت کیفیت زندگی را بهبود بخشند. به عنوان یک فروشگاه تجهیزات دندانپزشکی و ایمپلنت، به شما اطمینان می‌دهیم که همه محصولات ما بهترین کیفیت را برای موفقیت در استفاده از روش هایی مانند GBR، لیفت سینوس و پیوند استخوان دارند.
