در کلینیک های دندانپزشکی و مراکز بهداشتی دندانپزشکی به طور مرتب از ابزارهای مختلف دندانپزشکی برای انجام معاینات و اقدامات درمانی دندانپزشکی استفاده می شود. مجموعه ابزار تشخیصی دندانپزشکی اصلی بخشی از هر اقدامی است که در این مراکز یا کلینیک ها انجام شود؛ زیرا این ابزارها برای معاینه اولیه دندان‌ها و معاینات داخل دهانی و در طی اقدامات دندانپزشکی استفاده می شوند. در این مقاله در خصوص هر یک از این ابزارهای تشخیصی و کاربرد آن ها صحبت می کنیم. تا پایان این مطلب همراه ما باشید.
ابزارهای تشخیصی دندانپزشکی در معاینات
جراحی دندان شامل ابزار و تجهیزاتی با اشکال، اندازه ها و عملکردهای مختلف است. ابزارهایی که بیشتر در طول معاینات معمول استفاده می شوند، عبارتند از:
آینه های دهانی
آینه یکی از مهم ترین بخش های کیت چکاپ دندان و ابزارهای تشخیصی دندانپزشکی است. این آینه های کوچک در طول معاینه استفاده می شوند تا برای موارد ذکر شده در ذیل به دندانپزشک کمک کنند:
- به کمک آینه می توان دهان و دندان ها را از نظر وجود حفره ها یا ناهنجاری های بافتی معاینه کرد.
- به عقب بردن زبان و لب های بیمار کمک می کنند برای اینکه دندانپزشک دید واضح تری از داخل دهان بیمار خود داشته باشد.
- می توان توسط آینه در حین انجام درمان از بافت های نرم در برابر مته ها و ابزار تیز محافظت کرد.
- آینه نور را بر روی دندان منعکس می کند و باعث می شود دندانپزشک نواحی تاریک و خلفی دهان را راحت تر ببیند.
آینه ها از نظر جنس به چند دسته تقسیم می شوند. برخی از جنس پلاستیک و یکبار مصرف هستند و قابلیت اتوکلاو برای آنها وجود ندارد و برخی از جنس فلز هستند. سر این آینه ها به یک دسته پیچ می شود که با وجود این ویژگی می توان آن را به راحتی جدا کرد و در صورت آسیب دیدگی و خراشیدگی آنها را جایگزین کرد. نوع دیگر دسته بندی آینه های دندانی، آینه های تخت و مقعر هستند. آینه های تخت تصویر دقیق و واضحی را تشکیل می دهند اما آینه های مقعر تصویری بزرگتر را به ما نشان می دهند.
پروب های دندانی
سه نوع پروب اصلی در ابزارهای تشخیصی دندانپزشکی وجود دارد که یکی از آنها معمولاً در سینی چکاپ اولیه یافت می شود. پروب از کلمه لاتین Probo گرفته شده است که به معنای “آزمایش” است. پروب ها به سه نوع مختلف تقسیم بندی می شوند که شامل پروب های پریودنتال، مستقیم و بریولت می شود. در ادامه در خصوص هر یک از این انواع توضیحاتی ارائه شده است.
۱- پروب های پریودنتال: این ابزار تشخیصی دندانپزشکی معمولاً دارای انتهایی بلند، کند و نازک است. کاربرد اصلی آن اندازه گیری عمق حفره های اطراف دندان جهت بررسی وضعیت سلامت بافت های نرم اطرف دندان ها است. بیشتر پروب‌های پریودنتال بر روی قسمت سر دارای نشان هایی هستند که امکان خواندن دقیق عمق حفره ها را فراهم می کند. این پروب ها عمدتا توسط دندانپزشک یا متخصص بهداشت برای موارد زیر استفاده می شوند:
- این پروب ها کمک می کنند پاکت های پریودنتال در حال توسعه را تشخیص دهید.
- همچنین می توان به کمک آنها عمق پاکت ها را اندازه گیری کرد و هرگونه از دست دادن چسبندگی دندان ها به بافت پریودنتال را تشخیص داد.
2- پروب مستقیم: پروب مستقیم دارای یک انتهای نوک تیز است و برای بررسی حاشیه پرکردگی ها یا روکش های موجود و همچنین برای بررسی حفره ها در سطح دندان ها استفاده می شود.
3- بریولت: بریولت یک پروب دو سر تیز است و برای تشخیص پوسیدگی در سطوح مزیال و دیستال (بین) دندان ها استفاده می شود. شکل خمیده این ابزار تشخیصی دندان پزشکی در انتهای آن به راحتی به تشخیص پوسیدگی های ایجاد شده در بین دندان ها کمک می کند، یعنی جایی که دندانپزشک با استفاده از آینه های استاندارد نمی تواند آن ها را ببیند. همچنین می توان از آن برای تشخیص تارتار پنهان در پاکت های پریودنتال (لثه) استفاده کرد.
انقباض گر دندانی (Dental Retractors)
رترکتورها نیز جز ابزارهای تشخیصی دندانپزشکی به شمار می روند که دندانپزشکان و جراحان از کِشنده های دندان به منظور خارج کردن گونه ها، لب ها و زبان از مسیر دید استفاده می کنند. با کمک این انقاض کننده ها دندان‌ها در معرض دید و در دسترسی بهتر قرار گیرند. همچنین این انقباض کننده ها برای بیمارانی که نمی توانند برای مدت طولانی دهان خود را باز نگه دارند، بسیار مفید هستند. انواع مختلفی از انقباض کننده های دندانی (Dental Retractors) وجود دارد که برای روش های مختلف استفاده می‌شود. همچنین رترکتورها به صورت یکبار مصرف و انواع دارای قابلیت اتوکلاو شدن در بازار موجود هستند. انواع سیلیکونی رترکتور ها به دلیل راحتی بیشتر برای بیماران، بیشتر از انواع فلزی آنها مورد استفاده قرار می گیرد.
سرنگ شستشو
سرنگ و سرسوزن جز لوازم یکبار مصرف در دندانپزشکی به شمار می‌روند و می توانند جزء ابزارهای تشخیصی دندانپزشکی نیز به شمار روند. سرنگ شستوشو بیشتر در شستشوی کانال ریشه هنگام درمان اندو به کار می‌رود. اما کاربرد دیگر این سرنگ ها در هنگام انجام معاینات دندانپزشکی و برای دید بهتر جهت تشخیص وجود حفره ها، پوسیدگی ها یا وجود ضایعه در بافت های نرم دهانی می باشد.
دستگاه رادیوگرافی
امروزه تصاویر گرفته شده توسط دستگاه رادیوگرافی، بخش مهمی از فرآیند تشخیص و درمان در دندانپزشکی مدرن به شما می رود. وجود این دستگاه که جزء دستگاه های تصویربرداری دندانپزشکی می باشد در هر مطبی ضروری است؛ زیرا به کمک آن ها می‌توان فرایند تشخیص مشکلات دندانی و معالجه بیمار را تسریع کرد. این دستگاه فرایند تشخیص مشکلات دندانی را با دقت بسیار بالایی انجام می دهد. به دلیل اهمیت دستگاه رادیوگرافی در بین ابزارهای تشخیصی دندانپزشکی به معرفی مفصل این ابزار در این قسمت از مقاله می پردازیم:
در مقایسه تکنولوژی عکس برداری دیجیتال با عکس برداری برپایه فیلم، عکس برداری دیجیتال مزایای زیادی ایجاد کرده است. دستگاه‌های رادیوگرافی دیجیتال به بیماران و دندانپزشک‌ها تصاویر با وضوح بالاتری را ارائه می دهند. همچنین بلافاصله پس از گرفتن عکس، می توان عکس را بر روی صفحه نمایش کامپیوتر دید. این فایل‌های دیجیتال را در صورت لزوم به راحتی می‌توان با شرکت‌های بیمه یا سایر همکاران به اشتراک گذاشت و به دلیل قابلیت ذخیره شدن، بهتر می‌توان آنها را نگهداری و مدیریت کرد.
علاوه بر این، دستگاه‌های رادیوگرافی دیجیتال، نسبت به همتاهای برپایه فیلم، اشعه کمتری دارند؛ در نتیجه هم برای بیماران و هم برای تکنسین‌های رادیولوژی خطر کمتری را ایجاد می‌کنند. لازم به ذکر است به خاطر عدم استفاده از فرآیندهای شیمیایی در چاپ عکس، به محیط زیست نیز آسیب کم تری وارد می کنند.
انواع دستگاه رادیوگرافی دیجیتال
دستگاه‌های رادیوگرافی دیجیتال به دو دسته دستگاه درون دهانی و خارج دهانی دسته بندی می‌شوند.
1- دستگاه‌های رادیوگرافی درون دهانی: تصویر این دستگاه ها جزئیات خوبی از دندان های در حال رشد، سلامتی دندان ها و استخوان ها نشان می دهد. دستگاه های رادیوگرافی درون دهانی خود به چند دسته تقسیم می شوند که به شرح زیر می باشد:
تصویربرداری Bitewing اشعه ایکس که برای موارد زیر کاربرد دارد:
- تشخیص تغییرات تراکم استخوان ناشی از بیماری‌های پریودنتال
- پوسیدگی دندان ها
- جهت ترمیم و یکدست کردن حاشیه دندان‌های پرشده
تصویربرداری Periapical اشعه ایکس که کاربرد تصاویر حاصل از این دستگاه به شرح ذیل می باشد:
- نشان دادن استخوان های از بین رفته در اطراف هر دندانی
- جهت تشخیص وضعیت ساختار ریشه و ناهنجاری در ساختار استخوان های اطراف آن
تصویر برداری Occlusal اشعه ایکس که کاربرد آن در موارد زیر می باشد:
- نشان دادن قوس دندان‌ها
- رشد و جایگیری دندان ها در فک
2- دستگاه‌های رادیوگرافی بیرون دهانی: این دستگاه ها برای تشخیص دندان های تحت فشار و وضعیت رشد فک ها و … به کار می روند. انواع دستگاه های رادیوگرافی بیرون دهانی عبارتند از:
- تصویربرداری پانورامیک اشعه ایکس: این تصاویر تمام دهان را در یک عکس نشان می دهد.
- توموگرام ها: تنها بخشی از دهان که مورد نظر است را نشان می دهند و بخش های دیگر را تار می کنند.
- تصویربرداری سفالومتریک: این دستگاه تصویری از تمام سر را به نسبت فک و نیم رخ، تولید می کند.
جمع بندی
در پایان بهتر است این نکته را یادآور شویم که فرایند تشخیص مشکلات دهانی و دندان ها می توانند در هر زمان از مراجعه ما به مطب دندانپزشکی انجام شود، چه در جلسه اول و بدو ورود و چه در هنگام انجام اقدامات کاشت دندان، ایمپلنت و … که نیازمند مراجعه مداوم ما در چندین جلسه به مطب دندانپزشکی می باشد. درنتیجه ممکن است به طور غیر مستقیم از ابزارهای دیگر موجود در مطب های دندانپزشکی نیز جهت تشخیص مشکلات دندانی استفاده شود که نام آن ها جز ابزارهای تشخیصی دندانپزشکی در این مقاله آورده نشده است.
